Margaretha begint haar brief met de opbeurende mededeling dat er sinds haar laatste brief niets gebeurd is, maar dat ze het ritme van het schrijven er maar in houdt. Om te voorkomen dat Godard Adriaan denkt dat ze een heel saai leven heeft, geeft ze in de zin daarna het risico van vorst weer. Als de rivieren dicht vriezen, wat doen de Fransen dan? Ze heeft gehoord dat ze Den Haag willen plunderen. Het zou toch wel heel fijn zijn als er eindelijk eens hulp komt. Van Willem III hebben ze ook niks meer gehoord, het laatste wat ze weet is dat hij bij Tongeren lag. In de Spaanse Nederlanden dus, ver van de Republiek. Wat als de nood aan de man komt?
[rec. 26. xber tot Sassenbergh]
haech den 15
deesem 1672Mijn heer en lieste hartge
hoewel van hier seedert mijne laeste niet veel weete
te schrijfve moet ick de gewoonte houde en geen
post sonder te schrijfve laete gaen, wij sitte hier
noch als voor dees so lange alst open weer blijft
hoope wij geen noot te sulle hebbe maer dat de
reeviere Eens quaeme te sitteTe bevriezen weete ick niet
hoet gaen soude, de vijande so geseijte wort dreijge
seer hebbe geswoore den haech te wille plondere
dan sij sulle niet meer doen dan alser de heer
almachtich toelaet die ick hoope ons noch Eens
Een genadige verlosine wt alle onse bekomerin
sal geefve, daert ons alleen vandaen moet koome
mensche hulpe die doch sonder sijnen seegen niets
vermach, en isser ock niet voorhande, van sijnhoo
hebbe wij seedert mijne laeste niet gehoort, men
gelooft ons volck voor tongere leijt, [de sweetse]
Geld
Hoewel niemand denkt dat de Zweeds ambassadeurs een vrede te weeg kunnen brengen, zou vrede wel welkom zijn. Alle betalingen drogen op en de regimenten hebben al tijden geen geld gehad. En dan de betalingen voor het werk van Godard Adriaan! Margaretha weet niet meer hoe ze het moet redden en ze raakt bijna in paniek als ze bedenkt hoe ze de schulden, die haar man in het buitenland maakt, straks moeten aflossen. Wat als haar man ook nog zou overlijden?
vrees wij geen gelt of betaeline van men heere
van hollant sulle hebbe te verwachte dat mij
seer bekomert, want of uhEd al schoon bij naer
weet waer het selfve te vinde wij sijn alle
sterflijcke mense en dat mij het ongeluck die
=nde, hoe soude ick daermeede blijfve sitte sou
imers niet weete hoe mij daer door te redde, en
sou sorch moete drage dat de schulde die uhE
daer buijtens lants maeckt betaelt wierde, en
waer van sou ben imers alles quijt schrick der
aen te dencke in mijn oude dage mach hoop de heer
mij voort quaet in sijn Eeuwige rijck sal haelle, [van]
Gelderland
En dan het laatste nieuws uit de bezette gebieden. Steeds meer Geldersen willen terug. Ze geloven niet dat het zin heeft om achter de waterlinie te blijven en hopen dat ze door hun aanwezigheid nog iets van hun Gelderse goederen kunnen bewaren. Ze vertelt het verhaal van de arme Borchard Willem van Westerholt, heer van Hackfort, waar ze eerst wel 100.000 gulden van eisten. Dat wordt terug gebracht tot 20.000, maar ook dat is een aanzienlijk bedrag: vergelijkbaar met ruim € 235.000 aan koopkracht in 2021.
Dankzij Elisabeth van den Boetzelaer, vrouwe van Nyenheim, is er een sauveguarde geregeld voor het Middachtense bos. Hoe het in Amerongen is, heeft Margaretha met de laatste brief al verteld. Er is nu wel meer informatie over omgekapte bossen. Verder heeft iedereen in de bezette provincies het zwaar onder de bezetter.
[Esse en] meest alle gelderse gaen daer weer naer
toe siende hier geen hoop van verlossine, en daer
door haer presensie haer goedere noch te konser
=veere, den heer van hackfoort1Borchard Willem van Westerholt daer koomende
hebbense over de hondert duijsent gul geEijst
om dat hij so lange is achter gebleefve dan
sijn op twintich gekoome maer wille niet Een
duijt minder hebbe, en dit met belofte van
hem alles weer te geefve behalfve Eenige
meubele die al wech sijn en Eenich hout dat
in sijn bosse gehouwe is, int Middachtense
bos hackense al wacker in de vrou van nieu
=wenheijm2Elisabeth van den Boetselaer met haer franse dochter die bij de
prinses van navernije heeft gewoont en kenisse
aen veel vande prinsipaelste offisiere heeft,
heeft so veel te weege gebracht dat sij Een
saefve garde voort middachtense bos heeft
gekreege wat operaesie dat doen sal sulle
wij haest hooren wenste wel die goedere mochte
gekonserveert blijfve, hoet tot Ameronge staet
heb ick met de laeste geschreefve, [op ijan van]
Eindigen van te zijn
De brief gaat nog wat door over de lasten die Utrecht en Gelderland hebben door de Franse bezetting. De afsluiting is weer ongeëvenaard. Loopt de stress weer op of wordt ze in haar ondertekening onderbroken en gaat ze snel naar de ps met de allerlaatste nieuwtjes?
deese valt vrij langer als ick gemeent hadt,
sal hier meede Eijndige maer noijt van te
sijn
uhEd getrouwe w
MT
Familienetwerk
Uit het fragment over Gelderland blijkt hoe belangrijk het familienetwerk voor Margaretha is. Elisabeth van den Boetzelaer is een nicht van Godard Adriaan, ze is de dochter van zijn oom van moeders kant. En zo is Borchard Willem van Westerholt een neef van Ursula Philippota’s moeder. Bijzonder is de Franse dochter van de vrouwe van Nijenheim. De prinses van Navernije (of de prins van Navergne die in een andere brief genoemd wordt). Degene die het dichts bij een mogelijke kandidaat komt is Antoine III de Gramont. Hij heeft diverse titels en hij is inderdaad prins. Prins van Bidache, een klein staatje in de Pyreneeën. Bidache lijkt niet op Navergne of Navernije. Antoine is ook ‘viceroy’, vice-koning, van Navarra en dat begint er op te lijken.
Als de Franse dochter daar inderdaad gezeten heeft, dan heeft ze inderdaad een goed netwerk in Frankrijk. Antoine III was Maarschalk van Frankrijk, generaal met bijzondere verdienste. Zijn vrouw was een nicht van Kardinaal Richelieu, de rechterhand van Lodewijk XIV.
De zoon van Antoine III, Antoine IV komen we dichterbij tegen, dit is de graaf van Louvigny die vecht in Staatse dienst.
Als dit klopt, dan is het inderdaad heel goed mogelijk dat via de nicht van Godard Adriaan een sauveguarde geregeld kon worden. Waarom voor het Middachtense bos en niet voor Middachten of Amerongen? Het maakt natuurlijk wel uit wie je kent en hoe hard die persoon voor je wil lopen. Met de kennis van nu is die vraag nog een brug te ver.
- 1Borchard Willem van Westerholt
- 2Elisabeth van den Boetselaer