Ondertussen in de vestingstad Rees….hebben de twintig Utrechtse gijzelaars geen prettige jaarwisseling gehad. Begin januari 1674 zitten ze daar nog steeds nadat ze door de Fransen eind november waren meegenomen. Onder hen is Adriaen van Rossem, een neefAdriaan van Rossem, zoon van Sara van Reede van Nederhorst van Godard Adriaan. De eerste weken hebben ze ondanks alle ongemakken eigenlijk weinig te klagen gehad. Ze hebben zowaar af en toe onder begeleiding het fort mogen verlaten om het stadje Rees zelf aan de overkant van de Rijn te bezoeken. Maar tegen kerst wordt de Franse intendant Louis Robert ongeduldig.

Kaart waarin in het midden horizontaal een rivier loopt: Rhenus Flv. De Rhyn. Op de rivier varen vier zeilbootjes. Boven de rivier ligt een grote vesting met niet alleen wallen en gracht, maar nog uitgebreidere vesting werken. Aan de andere kant van de rivier ligt eeen kleinere vesting.
Plattegrond van de versterkingen van Rees, 1651. Collectie Scheepvaartmuseum Amsterdam.

De duimschroeven gaan aan

Robert is geïrriteerd omdat na een maand het totale bedrag dat Utrecht moet betalen nog steeds niet binnen is en de gijzelaars beginnen te klagen. Tijd om de duimschroeven aan te draaien: geen uitstapjes meer, een toontje lager zingen, en verdere beperkingen zullen volgen als er binnen acht dagen niet wordt betaald. Geschrokken schrijven de gevangenen kort achter elkaar twee brandbrieven naar Utrecht. Dat heeft effect: het tijdelijke provinciebestuur doet met steun van de Staten Generaal meteen een extra dringende oproep tot betaling bij de burgers.

Tekst op plakkaat: Notificatie, aanmaninge ende waerschouwinge Alsomen bericht werd dat de Ostagiers, die by de Fransche van hier gevanckelijck zijn wegh gevoert, seer hard worden gedreycht vanden Intendant, in-gevalle ' restant vande beloofde Taux en Branschattinghe niet promptelijck worde voldaan, ende men seer beducht is dat door die strickte detentie eenige van dien (zijnde van swacke dispositie, of hoogen ouderdom,) tot sieckte ende meerder swaricheydt sullen vervallen, indien niet spoedichlijck sulcx werde voor-gecomen door op-brenginge van penningen, of verpandinghe van Ju-
Plakkaat van de Staten van Utrecht Collectie Het Utrechts Archief (“Ostagiers” zijn gijzelaars)

Bovendien worden beide brieven gepubliceerd, met een extra aanbeveling door provinciesecretaris Quint.

De tekst is te lang om hier helemaal weer te geven. Links de brief van secretaris Quint, rechts de brief van de gijzelaars, ondertekend door J. Lodestein.
Brief van de gijzelaars van 23 december/2 januari met bijbehorende aanbeveling door secretaris Quint gepubliceerd 29 december/8 januari. Collectie Het Utrechts Archief (klik op link voor grotere, beter leesbare versie)

Zilverwerk

Voor gegoede burgers die zeggen geen contant geld te hebben, kan het bestuur het niet leuker maken, maar wel makkelijker: eigenaren kunnen alle soorten bewerkt zilver (en andere kostbaarheden) in onderpand geven tegen een rente van 6 procent. Het zilver zal goed worden bewaard.

De ronde, gewelfde schaal rust op een standring en heeft een brede rand, opgebouwd uit acht gezwenkte knerren met weke, knekel-achtige omlijstingen. Iedere kner is gedreven met een grote bloem. Vanaf middenonder zijn kloksgewijs weergegeven driemaal een tuinanemoon, een trompetnarcis, een tulp, tweemaal een tuinanemoon en een lelie. In het middenveld is een scène weergegeven van twee in een landschap zittende jongetjes die samen uit een schaaltje drinken.
Zilveren plooischotel met gedreven bloemen, toegeschreven aan Nicolaas Hoyer , 1661. Collectie Rijksmuseum
Tekst over de oproep voor het losgeld
Fragment uit de begeleidende oproep van secretaris Quint bij een brief van de gijzelaars 16/26 december 1673. Collectie Het Utrechts Archief

(…) tot lossinge vanals losgeld voor die hare Broederen/ of anders aenstonts te willen over leveren aen hem ’t gemaecktebewerkte Silver/ om daer op na de weerdijetaxatie van dien te leenen penningen ten fine voorsz met het hier voor genoemde doel(…)

Ende sal dan Silver-werck getrouwelijck worden bewaert ende versegelt op seker plaetse totte aflossinge toe: de welcke op het alder-yverste zal worden beharticht.

Dag des Oordeels

Een beetje psychologische druk wordt daarbij niet geschuwd. In de oproep staan bijbel-citaten om de burgers tot vrijgevigheid aan te zetten. Wie een gevangene bezoekt of bevrijdt, helpt daarmee eigenlijk God zelf. Als je op de dag des oordeels nog rijkdommen in huis hebt die je blijkbaar niet hebt ingezet om je broeders te helpen, zal dat zeker niet in je voordeel werken.

Tekst met de verwijzing naar Christus

Een ygelijck neme dit doch ter harten / Opdat niet in den dag des Oordeels dat Silverwerck tegen ons getuyge /
Ende d’HeereChristus segge ick ben in gevanckenisse geweest en gy heb my niet besocht / Dit gelieven de Schouten hare Buurten op ‘t ernste aen te dragenDe schouten wordt verzocht dit in hun wijken zo ernstig mogelijk aan te bevelen

Een man brengt een gevangene eten. De gevangene zit op een steen in een donkere ruimte en is met een ketting vastgemaakt. De bezoeker komt met een lantaarn en strekt zijn hand uit om de gevangene te begroeten. Onder de prent staat: In 't goed doen moet men niet vertragen, Verlaat niet uw gevangen vriend, Wie in den nood den Vroomen diene, Volbrengt daar in Gods welbehagen.
De gevangenen bezoeken, Gerrit de Broen (I) (mogelijk), naar Jan Luyken, in of na 1695 – ca. 1740. Collectie Rijksmuseum.

Verlost

Deze tactiek helpt, al zal ook de beloofde 6 procent rente (die later nog jaren via een hoofdelijke belastingomslag moet worden afbetaald) een rol hebben gespeeld. Op 2 februari is er een bedrag van 330.436 gulden bijeengebracht. Een konvooi met 200 paarden en ruiters brengt het naar Arnhem. Een dag later kan een opgeluchte Utrechtse delegatie haar stadsgenoten in de armen sluiten.