Op 1 april 1687 gaf Godard Adriaan van Reede, als Heer van de Heerlijkheid Amerongen, aan de drost van Amerongen de opdracht ene Jan Gertsen Spijcker onmiddellijk te arresteren.

De moord

Wat was het geval? Drie dagen eerder, op 29 maart, kreeg deze Spijcker in Breukelen in de herberg De Keyserskroon ruzie met de herbergier. Spijcker trok zijn mes en stak op hem in. Cornelis Arisz Bosch, de herbergier, bezweek een dag later aan zijn verwondingen. Direct na het overlijden van de herbergier kwam het Hof van Utrecht al in actie. Met vijf man sterk trok men naar Breukelen, waar getuigen werden gehoord en er een lijkschouwing plaatsvond. Spijcker kregen ze echter niet te pakken. Die had ondertussen al de benen genomen.

Een brede straat in een dorp met een paar losse huizen en een boerderij. Rechts een hoge schuur waar koetsen doorheen kunnen rijden. Op de weg loopt een koets bij de schuur staan meerdere mensen, een paar ruiters en een koets. Voor de schuur staat een hoge boom, op de achtergrond de toren van de Andrieskerk.
Gezicht in het dorp Amerongen vanaf de Achterweg, Paul van Liender, 1775. Collectie Het Utrechts Archief.

Naar Amerongen

De steekpartij was het nieuws van de dag en verspreidde zich als een lopend vuurtje in de omgeving. Zo wist men op 1 april in Amerongen al wat er in Breukelen gebeurd was en wie de dader was. Nog diezelfde dag ontdekte men dat Spijcker zijn toevlucht had genomen in de Amerongse herberg van Jan van Os.

Gevangen

Als Heer van de Hoge Heerlijkheid Amerongen gaf Godard Adriaan de opdracht Spijcker gevangen te zetten in het raadhuis. Daar werd hij door twee dienaren bewaakt om elke vluchtpoging te voorkomen. Omdat de moord gepleegd was in Breukelen nam men contact op met het Hof van Utrecht. Utrecht droeg daarop de onderzoeksresultaten over aan het gerecht van Amerongen.

Een beul staat met één voet op een hakblok, hij leunt op zijn knie en houdt zijn vuist onder zijn hoofd. In zijn andere hand houdt hij een zwaard.
Beul met zwaard, Willem de Famars Testas, 1844-1896. Collectie Rijksmuseum.

Het vonnis

Tijdens het verhoor confronteerde men Spijcker met de getuigenverklaringen. Hij ontkende echter dat hij begonnen was. De herbergier was hem met een mes aangevallen en uit zelfverdediging had hij toen ook zijn mes getrokken. Waar en hoe hij de herbergier had geraakt kon hij zich niet meer herinneren. De getuigen verklaarden echter het tegendeel: Spijcker was begonnen. Bovendien was hij al eens eerder veroordeeld voor het trekken van zijn mes. De drost eiste dan ook de doodstraf wegens manslag, onopzettelijke moord, te voltrekken door het zwaard. Godard Adriaan bekrachtigde de eis en conform de eis vonniste de schepenbank de doodstraf. Godard Adriaan bekrachtigde ook dit vonnis.

Het vonnis voltrokken

Op 12 april werd het vonnis op het schavot voltrokken door de beul, die speciaal voor deze gelegenheid uit Utrecht ontboden was. De totale kosten van deze rechtszaak waren niet gering, namelijk 183 gulden, waarvan 60 gulden voor de beul. Godard Adriaan droeg hieraan 51 gulden bij. Dat had hij er wel voor over, want iedereen had nu met eigen ogen kunnen zien dat de Heer van Amerongen besliste over leven en dood.

In een interieur zit een man naast een ton. Hij leunt er met zijn rechterarm op, in zijn rechterhand heeft hij een roemer met wijn, op de zwartwitte tegelvloer ligt een man op zijn rug met een zwaard in zijn borst. Aan een knop van de schouw heeft een man zich opgehangen. Het omgevallen krukje ligt nog onder hem. Zijn hoed en degen liggen op de grond. Op de achtergrond een vrouw met een kind en een baby.
Herberginterieur met twee doden en een drinker, Gesina ter Borch, ca. 1658. Collectie Rijksmuseum.
Verder lezen
Barelds, B.(2000) De moord op de Breukelse herbergier Cornelis Arisz Bosch, 1687. In: Tijdschrift Historische Kring Breukelen, jrg. 15, nr. 1. Pag.55-57.

Gerelateerde berichten

Auteur

  • Leunis van Klinken

    Ik ben een liefhebber van geschiedenis. Na een werkzaam leven in het onderwijs (bao+schoolbegeleiding) ben ik met veel genoegen rondleider. Ik vind het iedere keer weer een uitdaging om een groep mensen mee te nemen op reis door de geschiedenis, in de hoop dat ze genieten van de rijke historie van het kasteel en zijn bewoners.

    Bekijk Berichten