Dit verhaal is deel 11 van 11 in de serie Rampjaar militair: waterlinies
Dit verhaal is deel 2 van 2 in de serie Rampjaar in Holland en Zeeland
Dit verhaal is deel 12 van 13 in de serie Rampjaar in Utrecht
Dit verhaal is deel 23 van 23 in de serie Rampjaar: Hollandse Oorlog

Als laatste wapen tegen het oprukkende Franse leger grepen de Staten van Holland naar de waterlinie. In allerijl bracht een commissie eind mei 1672 in kaart hoe door inundatie Holland voor de vijand ontoegankelijk kon worden.

Schematische kaart van De Republiek, links boven Amsterdam, links onder Dordrecht. Rechts Utrecht en Gorinchem. In het midden is een groot blauw vlak dat van de Zuiderzee (tussen Muiden en Naarden) naar links afbuigt richting het Haarlemmermeer, dan smaller wordt tot Woerden. Tussen Woerden en Gouda is er een smal stuk dat dan weer breed wordt rondom de Lek. Het deel tussen de Waal en de Lek is heel breed tot Gorinchem waar het weer smaller wordt. Het onderste stuk ligt onder de Waal bij Gorinchem.
Oude Hollandse Waterlinie, Niels B. Bron: Wikimedia Commons

Het vullen van de inundatiegebieden

Op 8 juni werd begonnen met het openzetten van sluizen en het doorsteken van dijken. Dat was geen geringe opgave, omdat door de droge zomer het waterpeil laag was. Door de open sluizen van de Merwede, de Hollandse IJssel, de Lek en de Oude Rijn stroomden de drie zuidelijke inundatiegebieden vol. De twee noordelijke inundatiegebieden stroomden vol met het water uit de Vecht en de Amstel. Naast inundatie moesten ook op diverse plaatsen dijken verstevigd en militaire verdedigingswerken worden aangelegd.

Verzet

Lang niet iedereen zag de ernst van de situatie in. Vooral de boeren boden soms felle tegenstand. Ze wilden hun weilanden niet prijs geven aan het water. In de Lopikerwaard bijvoorbeeld probeerden ze met zeisen en hooivorken het graven van gaten in de dijk onmogelijk te maken. Overdag opengezette sluizen, werden ’s nachts weer door opstandige burgers gesloten. Het leger moest eraan te pas komen om de opstandelingen verdere sabotage te beletten.  Hardnekkige tegenstanders  konden zelfs op de doodstraf rekenen. In Gouda weigerde zelfs de plaatselijke overheid aanvankelijk de sluizen van de Hollandse IJssel open te zetten. Eerst na ingrijpen van de Staten gingen ze overstag.

Net op tijd

Door al deze tegenwerking en sabotage liep de inundatie flinke vertraging op. Dankzij het feit dat de Franse troepen weinig haast hadden om verder Holland in te trekken, was de waterlinie net op tijd gereed om de Franse opmars te stuiten.  

Tussen twee delen van de dijk zit een gat, het water tussen beide delen verbind twee stukken uitgebreid water. Op de dijk kijken aan beide kanten mensen naar het gat. In het gat varen bootjes die de resterende stukken dijk bekijken. Links op de dijk een paar huisjes, op de achtergrond een stad.
Dijkdoorbraak bij Amsterdam, Jan van Goyen, 1651. Collectie Rijksmuseum.

Gerelateerde berichten