De sportieve Sigurd in de spotlight

Sigurd von Ilsemann heeft nooit zelf in de spotlights gestaan. Steeds wordt zijn naam verbonden aan die andere persoon, de Duitse keizer Wilhelm II, die jarenlang een zwaar stempel op het leven van Sigurd drukte. Of zijn naam werd genoemd in relatie tot die van gravin Elisabeth van Aldenburg Bentinck, namelijk als ‘de man van’… Tijd om ook eens op hem de schijnwerper te richten. Op de persoon die Sigurd was, met name als sportman en als vaderlijke coach.

Sigurd de tennisser

Het voert hier te ver om Sigurd van alle kanten te belichten. Vandaar nu de invalshoek van de sport. Uit het boekje De Adel in Beweging komt een aardig beeld naar voren hoe Sigurd zichzelf en anderen in beweging zette. Hij was allereerst een fanatiek tennisser. Vaak was hij in zijn vrije tijd te vinden op de tennisbaan in het zuidoostelijke gebied van Kasteel Amerongen, o.a. met Elisabeth, ruim vóór de aankondiging van hun huwelijk. Het fotoboek van Elisabeth toont hem in 1919 in een kleine illustratie ballen slaand tegen de muur bij de stallen. Hij was een begenadigd tennisspeler en zorgde ervoor dat zijn zoons het spel serieus namen.

Sigurd de tenniscoach

Natuurlijk wilde Sigurd als vader zijn liefde voor de tennissport overbrengen op zijn kinderen. Hij koos ervoor om hen zelf, vaak samen met hun vriendjes, les te geven. Het tennissen in de familie vond plaats volgens een vast patroon. Het was eerst aan de ouderen om te spelen (tussen ongeveer vijf en zeven uur). Daarna was het tijd voor de jongere generatie. Ze werden geïnstrueerd om goed op te letten tijdens het spel van de ouderen, om vervolgens zelf die spelsituaties te oefenen. De training werd afgerond met ballen slaan tegen een houten oefenwand met een witte streep die het net markeerde. Vanaf 1935 gaf Sigurd de tennisles uit handen aan een Amsterdamse tennistrainer.

Sigurd de golfcoach

Op een vergelijkbare manier moedigde Sigurd zijn kinderen aan om zich de golfsport eigen te maken. In eerste instantie liepen de kinderen mee als caddy, maar steevast met de instructie om goed op te letten. Want daarna werd het allemaal ingeoefend onder leiding van Sigurd. Hij kon hier serieus werk van maken, omdat de familie een privé-golfbaan met 9 holes had. Deze lag tegenover kasteel Zuylenstein, vlakbij de Kopse Laan. Sigurd moet best verdienstelijk hebben gegolfd, want hij bevond zich ook wel eens op de golfbaan in het gezelschap van de toenmalige Nederlandse kampioen golf, de heer Alfred Calkoen van Limmen.

Sigurd de voetbalcoach

Tennis en golf waren niet de enige onderdelen van de sportieve opvoeding die Sigurd in gedachten had voor zijn kinderen. Voetbal hoorde er ook bij. Door zelf voorzitter te worden van de vereniging HDS (Hoger door Samenwerking) zat hij op de ideale plek om zijn kinderen aan te moedigen in het voetbalspel. Dichter bij huis werd er veel gevoetbald met vriendjes op de Margaretha Turnorlaan.

Sigurds gymnastieklessen

Alsof de kinderen nog niet voldoende sportieve activiteiten hadden, liet Sigurd op zaterdagavond zijn kinderen ook nog gymnastische oefeningen doen. Dat gebeurde allemaal in het onderhuis. In de waskeuken kwam dan een brug te staan en samen met een rekstok, een touwladder en ringen werd de ruimte tijdelijk omgetoverd tot een gymnastieklokaal. De gang bleek ideaal te zijn om er nog wat hardlopen aan toe te voegen. Soms haalde Sigurd zijn dinergasten nog even naar beneden om de jongens en hun vriendjes verder aan te moedigen of gewoon om hun prestaties te tonen. In de zomer konden ze naar buiten en was het terrein rondom de tennisbaan de plek waar dit tafereel zich afspeelde. Hoogspringen kwam dan ook op het programma te staan. Eenmaal per jaar deed Sigurd er nog een schepje bovenop. Hij organiseerde dan een wedstrijd en liet speciaal daarvoor medailles maken. 

Ander sportief vermaak

Ook schaatsen was een welkom vermaak. Op het ijs van de binnengracht, op walsmuziek uit een koffergrammofoon, kon Sigurd menig oog op zich gericht voelen als hij sierlijk rondzwierde. Af en toe was dat in het gezelschap van Elisabeths nicht, barones van Heeckeren, die een goed kunstrijdster was. In het naseizoen zorgde Sigurd bovendien geregeld voor zelf geschoten wild op tafel. Hij was namelijk een fervent beoefenaar van de jacht. Paardrijden ging hem ook gemakkelijk af.

Natuurlijk deed hij ook mee aan het croquet spel dat als een soort familievermaak vaak werd gedaan tussen half zes en zeven uur. Tenminste, als zijn werkgever, keizer Wilhelm, hem niet in beslag nam. Die zorgde overigens voor nóg een intensieve activiteit tijdens zijn verblijf op Amerongen. Onder zijn toeziend oog spendeerde Sigurd, samen met Elisabeth, menige morgen aan het zagen van bomen. Dat was namelijk één van de weinige fysieke hobby’s die Wilhelm II in die jaren had.

Anekdote uit een dagboek

Een fragment uit het dagboek van een 16-jarige jongedame c.q. jonkvrouwe (logerend op Kasteel Amerongen) zet Sigurd in weer een ander daglicht. Op zaterdag 11 april 1931 noteert Wendela Quarles van Ufford: “Mijnheer Von Ilsemann kon reusachtig goede kaartentrucs. Ik begreep er niets van. Gisteren aan tafel heeft hij het nog met mij gehad over bijgelovigheid. Hij zei dat ik “ausgezeichnet” Duits sprak. Na tafel hebben ze bridge gespeeld…….’ . Bridge spelen, ja natuurlijk zou je haast zeggen, ook dat deed hij als bewoner van een adellijk huis. Maar kaartentrucs, dat is toch een vermakelijke en fascinerende kant van Sigurd.

Allesbehalve een mannetje

In principe doet dit verhaal te weinig recht aan de veelzijdige persoon die Sigurd was. Hier is hij slechts ​vanuit één bepaalde invalshoek in de spotlights gezet​ en uit de schaduw ​gehaald van zijn baas, de ex-keizer. Die noemde hem overigens (vanuit een misplaatste blijk van genegenheid) zijn Ilsemännchen, oftewel zijn Ilsemannetje. Ondertussen mag duidelijk zijn dat Sigurd allesbehalve een ‘mannetje’ was. Want ook uit zijn dagboek valt op te maken dat hij onmiskenbaar velerlei kwaliteiten in huis had. Maar dat is materiaal voor een ander verhaal.