Het Kasteel en het dorp Amerongen zijn nauw met elkaar verbonden. Uiteraard was het kasteel een belangrijke werkgever voor de doprsbewoners. Daarnaast waren de verschillende kasteelheren en -vrouwen op diverse manieren betrokken bij het dorp.

Werk

De kasteelheer zorgde vaak voor werk en een betrekking. Dat werk kon op het kasteel zelf zijn maar ook op het landgoed. Veel dorpsbewoners konden dus emplooi vinden en daardoor was de kasteelheer tevens werkgever. In de tijd van Margaretha Turnor was er overigens sprake van een kasteelvrouwe. Manlief, Godard Adriaan van Reede, zat voornamelijk in het buitenland om de zaak van de Republiek te dienen. Dus alles van het kasteel kwam voornamelijk op haar schouders terecht. In haar brieven vinden we veel informatie over personeelsleden. Ze beschrijft hoe ze hun werk doen, maar ook hoe het met hun familie is. Ze is duidelijk begaan met het personeel. Overigens krijgen ook andere dorpsgenoten een (bij)rolletje in haar brieven: als er iets bijzonders gebeurt of als ze overlijden. Ook in de nalatenschappen van de verschillende Van Reedes en Bentincks komen we personeelsleden tegen.

Een plattegrond in vogelvlucht met rechtsboven de kerk en een paar huizen. Boven de kerk staat Amerongen. Uit het dorp komt een weg en vanuit die weg kom je bij een huis met een gracht er omheen, Kasteel Amerongen. Tussen het kasteel en de weg zie je duidelijk twee delen: een deel met gras en een deel met bomen. Rechts onder het dorp staat een groep bomen met daarin verscholen een huis (Lievendaal).
Het dorp Amerongen met Kasteel Amerongen en Kasteel Lievendaal. Fragment uit een kaart van enige percelen land gelegen in de Allemanswaard onder Amerongen en Elst, 1597 van J.R. van den Berch, 1597. Collectie Archief Domkapittel, Het Utrechts Archief.

Kerk

Voor de bewoners van het kasteel was het dorp uiteraard ook belangrijk. Met name de Andrieskerk in het centrum van Amerongen speelde voor de familie Van Reede en later de familie Bentinck een sleutelrol. Gedurende lange periodes was de kasteelheer kerkvoogd, danwel had deze een rol in de benoeming van de kerkvoogdij. Het was dan ook niet vreemd dat er zitplaatsen in de kerk gereserveerd waren voor de kasteelheer en zijn familie. Meerdere Van Reedes liggen in de kerk begraven. Later hebben leden van de kasteelfamilie op de algemene begraafplaats Amerongen hun laatste rustplaats gevonden.

Gravure van een landschap, rechts is het vlak, links iets hoger met bomen. Achter het heuveltje een dak. In de verte op de vlakte van links naar rechts een kerk, een molen twee torens en nog een dak. Op de voorgrond iemand op een wagen die wijst, een wandelaar met een kind. Diverse figuren verspreid in het landschap.
Gezicht op het dorp Amerongen uit het noorden. A. Rademaker, ca 1725, gemaakt naar een voorbeeld uit 1620. Collectie Het Utrechts Archief.

Feest

Bij belangrijke gebeurtenissen werden ook vaak de dorpsbewoners uitgenodigd en/of speelden zij een rol in de organisatie van het festijn. We moeten daarbij denken aan verjaardagen, geboorte van een kind en dergelijke. Er werd groots uitgepakt als een nieuwe kasteelheer zich aandiende dan wel als een kasteelheer een jubileum vierde. Daarbij waren de de kasteelheren en -vrouwen ook betrokken bij het verenigingsleven. Met name uit de tijd van Beninck is er veel van feesten en verenigingsleven bewaard gebleven. Op veel evenementen wordt de graaf toegezongen door de verschillende koren uit het dorp.

Een foto vanaf het bordes van het kasteel. Achter een lessenaar staat de dirigent opgeheven. De hele voorburcht staat vol mensen, vooraan allemaal jongens en meisjes.
Uiteraard kwam het 50-jarig ambtsjubileum van de graaf uitgebreid in de Amerongse Courant van 13 juli 1929. Huisarchief Kasteel Amerongen, Het Utrechts Archief.

Schaatsen

In de koude winters kon en kan er ook op de grachten geschaatst worden door de dorpsbewoners. Vroeger werd er dan een heuse koek-en-zopietent dan geïnstalleerd. Dat versterkte uiteraard de band tussen kasteel en dorp. In de 20ste eeuw zorgde Geluidsinstallatiebureau Von Ilsemann, het bedrijf van Rüdiger von Ilsemann, voor muziek ter verhoging van de feestvreugde.

Links het huis Amerongen in een bevroren gracht met daarop schaatsers. Naast de gracht een pad met daarop een moeder en een kind.
Gezicht op het kasteel Amerongen te Amerongen in de winter, uit het zuidoosten, M. Mourot naar J.F. Christ, 1840. uit: C.P.E. Robidé van der Aa, Oud Nederland in de uit vroegere dagen, overgebleven burgen en kasteelen, uitgegeven door Vieweg, Nijmegen, 1841. Collectie: Het Utrechts Archief.

Gerelateerde berichten

Auteur

  • Remko Steen

    Ik ben al een aantal jaren rondleider bij het kasteel. Ik vind het een uitdaging 'mijn gasten' uit te nodigen zich in bepaalde situaties te verplaatsen. Dat doe ik door verhalen te vertellen, waarbij feiten en omstandigheden een middel zijn. Deze historie nemen mensen mee en onthouden ze. Rondleiden/ gidsen doe ik ook als natuurgids op de Hoge Veluwe.

    Bekijk Berichten