De Andrieskerk in tijden van oorlog

Net als het kasteel heeft ook de Andrieskerk in Amerongen vele oorlogen meegemaakt. De kerk werd bijna verwoest, raakte regelmatig beschadigd en moest inkwartiering van legers dulden. Steeds weer werd er hersteld en opnieuw opgebouwd. En de kerk staat er nog steeds!

Op de voorgrond een paard dat vooruit zit, zijn ruiter heeft het zwaard achter zijn hoofd gegeven. Daarachter ruiters en voetvolt dat in heftige strijd verwikkeld is. Links achter een rokende ruïne, rechts achter een kerktoren. Links van de ruiter staat Gr. van Meurs, tussen de ruiter en de kerktoren staat Amerongen. — Nederlaag van Adolf, graaf van Nieuwenaar en Meurs en Maarten Schenck bij Amerongen, 1585, Simon Frisius, 1613 – 1615. Collectie Kasteel Amerongen.

De Slag bij Amerongen

In de Tachtigjarige oorlog werd de kerk bij de Slag bij Amerongen (1585) als opslagplaats voor oorlogsmaterialen gebruikt. In deze tijd werden soldaten waarschijnlijk in de pastorie geherbergd. De visitatiecommissie van de Staten van Utrecht meldt in 1593:

Hier leyt de kercke noch gansch verwoest, uitgenomen dat se wederom dakdicht gemaekt is. De pastorie leyt geheel onder de voet

Grove schets van het interieur van een kerk. Op de trap van de kansel staat een man die zijn hoed (?) in zin hand heeft. Voor de kansel staat een groepje kinderen. Links een groep mannen met speren. Links voor in de kerkbanken staan mensen met hun rechter arm omhoog. Rechts voor een ongeorganiseerd opstootje. — Plundering van de Remonstrantse vergaderplaats te Amsterdam, 2 februari 1617, Simon Fokke, 1722 – 1784. Collectie Rijksmuseum.

De kerk was flink gehavend en de pastorie uitgewoond en licht beschadigd. De kerk financierde later de kostbare restauratie deels door de verkoop van stenen van de oude, in onbruik geraakte, Sint Pieterskerk. Deze Sint Pieterskerk was de eerste kerk van Amerongen en werd waarschijnlijk gesticht rond het jaar 1001. Hij lag in de omgeving van de Drostestraat. In 1616 werd de St. Pieterskerk geheel afgebroken.

Rampjaar

Het is 1673. Het Rampjaar is nog niet helemaal voorbij. Franse troepen van koning Lodewijk XIV haalden de kerk leeg en verbrandden een groot deel van de houten banken en het houten interieur op de Hof. Een ander deel werd als een aanmaakhout gebruikt voor het in brand steken van Kasteel Amerongen. Slechts een maand na deze beschadiging van de kerk werd er al weer een kerkdienst gehouden.

Nog meer Fransen

In 1795 verklaarde de jonge, konigsloze Republiek Frankrijk de oorlog aan de Koning van Engeland, de Koning van Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het Franse leger trok naar het Noorden en dreef daarbij het leger van ‘de tegenstanders’ voor zich uit. Dit leger bestond uit een mengelmoes van soldaten uit De Republiek, Oostenrijk, Engeland en verschillende Duitse Staten. Deze troepen waren in het dorp en de kerk ingekwartierd en er werd behoorlijk geplunderd. De soldaten verbrandden een deel van de kerkbanken om ruimte te creëren. Nadat de troepen vertrokken waren had men een maand nodig om de kerk weer zo te krijgen dat er diensten gehouden konden worden. Begin 19de eeuw worden de glas-in-lood-ramen vervangen door ramen met een houten kozijn. Waren de oorspronkelijke ramen ook beschadigd door de militairen?

Tijdens de bezetting van de Fransen komt het kerkgebouw in wat rustiger vaarwater. De kerkelijke organisatie zal daarentegen drastisch veranderen in die periode.

Tweede Wereldoorlog

De kerk raakt in deze oorlog nauwelijks beschadigd, alleen de toren werd in 1940 door een granaat getroffen. Deze schade is later hersteld. De Duitsers roofden op 25 maart 1943 de klokken, die nog dateerden uit 1610, 1737 en 1776. Tijdens deze ‘klokkenvordering‘ verdween ruim de helft van de kerkklokken in Nederland naar Duitsland. Daar smolt men ze om tot wapentuig. In 1949 zijn de Amerongse klokken vervangen door klokkengieter Van Bergen uit Midwolda. Elke klok heeft een eigen opschrift. Op de kleinste klok staat de volgende tekst: