De rechtspraak in een heerlijkheid

Amerongen was een heerlijkheid. Een heerlijkheid is een gebied waarbinnen een aantal omschreven rechten van kracht zijn. het belangrijkste recht is de jurisdictie: het recht om recht te spreken.

Soorten jurisdictie

Er waren drie niveaus van jurisdictie die behoorden bij verschillende heerlijkheden.

Onder de lage of dagelijkse jurisdictie vielen civiele zaken. Voorbeelden daarvan zijn de registratie van testamenten, huwelijkse voorwaarden en eigendomsoverdrachten van onroerend goed. Ook de benoeming van voogden over minderjarige wezen viel hieronder.

Onder de middelbare jurisdictie vielen misdrijven waar lage boetes op stonden en het recht om wetten en reglementen op te stellen.

Onder de hoge of criminele jurisdictie vielen de zware misdrijven die met een geldboete, lijfstraf of eventueel met de dood bestraft konden worden. In lage heerlijkheden werden dit soort zaken doorverwezen naar een hogere jurisdictie, bijvoorbeeld de stad Utrecht.

Recht in Amerongen

Filips II verpandt in 1561 de Hoge Heerlijkheid Amerongen aan Goert van Reede. Dus de heren van Amerongen konden ook recht spreken over zware zaken. Dit hoefden ze niet zelf te doen, meestal stelden ze voor het dagelijks bestuur een drost aan die de dagelijkse gang van zaken voor de heer waarnam. Hij had daarbij weer ondersteuning van burgemeesters (schouten) en schepenen.

Galg

Als symbool van de Hoge Heerlijkheid had Amerongen ook een galg. Als je bij de oude begraafplaats voor het hek linksaf slaat en om de begraafplaats heen loopt, kom je bij een pad van Het Utrechts Landschap. als je daar in loopt, kom je bij de plek waar de galg stond. Een galg had vooral een afschrikkende werking en stond meestal bij de uitvalswegen van een plaats. In een heuvelachtige omgeving lag de galg vaak hoog en werd de plek ‘De Galgenberg’ genoemd. In de praktijk was Amerongen een rustig dorp waarin de drost over niet meer dan vandalistische pubers en weggelopen vee hoefde te beslissen. Maar was het echt altijd zo rustig?