Stel je voor: het is 1719, je bent dertig jaar en je bent net vier jaar getrouwd als je man overlijdt. Als weduwe blijf je achter met drie kleine kinderen, één meisje en twee jongens. De oudste is net vier, de jongste nog geen vier maanden.

Van Reede van Amerongen, gravin van Athlone

De relatie met je schoonmoeder is gespannen, zelfs toen je man, de heer van Amerongen, nog leefde moest hij je schoonmoeder beloven dat jullie nooit zonder haar toestemming Amerongen zouden betreden. Je hebt het gevoel dat je moet bewijzen dat je bij de familie hoort, dat jouw kinderen de rechtmatige erfgenamen van Amerongen en de titel ‘graaf van Athlone’ zijn. Daarom laat je kort na het overlijden van je man een schilderij maken met daarop de portretten van je overleden schoonvader, je overleden man en van jezelf. In de hoek die overblijft een oudere, biddende heer met een schedel, de dood?

Trompe l’oeuil met vier portretten, ca. 1720, Isaac Thomas Appelius. Collectie Kasteel Amerongen

Het hele gezin

Als de kinderen groter worden, dan zou je toch graag een portret willen van het hele gezin. Niet alleen jij en de kinderen, ook hun vader. Herinneren is belangrijk! Je laat een schilderij maken waar jullie allemaal op staan. Op de achtergrond de toren van de Andrieskerk, een verwijzing naar Amerongen, waar het stamslot van je kinderen ligt.

Familiegroep met donkere bediende die het portret van de overleden vader ophoudt; hondje in ruimte met tegelvloer. Linksachter doorkijk naar Amerongen met toren. Rechtsachter een opgehouden gordijn; in het midden een tafel met turks kleed waarachter de bediende met het ovale portret van Frederik Christiaan. Links naast de tafel staand de twee zoons, rechts naast de tafel de moeder: Henriette van Nassau-Zuylenstein, zittend op stoel met haar dochter staand naast haar. Een hondje springt op tegen de rok van het meisje.
Henriette van Nassau-Zuylenstein (1688-1759) met haar drie kinderen en het portret van haar overleden man, 1725 – 1738, mogelijk door M.L.A. Clifford. Collectie Kasteel Middachten.

Je kinderen

Je wilt je kinderen een goede adellijke opvoeding geven, daarom stuur je je twee jongens naar de universiteit van Marburg (Duitsland). Op een dag krijg je een brief van je oudste dat zijn broertje ernstig ziek is: de toen nog zeer besmettelijke pokken, een ziekte die ook dodelijk kon zijn! Het broertje herstelde gelukkig weer van zijn ziekte maar niet lang daarna kreeg de oudste in Duitsland ook de pokken. Opnieuw treft het leed je, want je oudste zoon, nog maar twintig jaar oud, overlijdt aan de ziekte.

Maar nog is het leed niet ten einde. Een paar jaar later overlijdt je 28-jarige dochter in het kraambed, getrouwd en inmiddels moeder van vijf jonge kinderen. En, hoe zwaar moet je dat gevallen zijn, een maand later wordt ook nog je enige overgebleven zoon van dertig jaar, de vierde graaf van Athlone, ten grave gedragen. Ook hij laat een weduwe achter met drie jonge kinderen, waarvan de jongste nog niet eens geboren is.

Herinnering

Als eenzame weduwe en moeder verlies je dus kort na elkaar al je kinderen. Gelukkig heb je nog acht kleinkinderen. Je wilt de gedachtenis van je kinderen levend houden. Twee jaar na het overlijden van je jongste zoon en dochter geef je daarom een schilder de opdracht om van je drie overleden kinderen alsnog een gezamenlijk portret te maken. Links dochter Ursula, in het midden de oorspronkelijke stamhouder Godard Adriaan (de derde graaf) en rechts Frederik Willem (de vierde graaf). Op de achtergrond Kasteel Amerongen, hun stamslot.

Portret van drie kinderen, links een zittend meisje met bloemen op schoot en een elegante okergele jurk aan en opgestoken haar. Haar linkerhand houdt de bloemen vast, haar rechter hand heeft een lint vast. Over haar linker been hangt een blauwe doek. Voor haar op de grond liggen geplukte bloemen. In het midden een jonge man met haar over de oren en een halflange groene jas aan, daaronder een ruim zittende witte blouse. in zijn rechter hand heeft hij een roze anjer in zijn linker hand een paar witte bloemen. Over zijn schouder hangt een bruine doek. Rechts een jongen met hetzelfde soort haar en een okergele lange jas aan. Daaronder draagt hij een grijze jas en een witte blouse. Over zijn rechter schouder hangt een rode doek. Hij heeft zijn linker hand op de kop van een hazewindhond en in zijn rechterhand houdt hij pijl en boog. Links op de achtergrond Kasteel Amerongen in een Italiaanse fantasietuin.
Ursula Christina Reiniera (1719-1747), Godard Adriaan (1716-1736) en Frederik Willem (1717-1747) van Reede, 1749, J. Fournier. Foto: Elsevier Stockmans. Collectie Kasteel Amerongen.

Een oude weduwe

Je laat ook van jezelf een portret maken als weduwe die iedereen overleefd heeft. Wederom met uitzicht op de Andrieskerk en achter je, boven de boekenkast, iedereen die je ontvallen is. In het midden je man en daaromheen de kinderen. In dit portret zijn dat er vier. Het portret van je derde zoon Reindert voeg je hier toe, hij is kennelijk als baby al overleden…

Henriëtte van Nassau-Zuylesteyn (1688-1759) bij een tafel, onbekende kunstenaar, collectie Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Henriëtte van Nassau-Zuylesteyn (1688-1759) bij een tafel, onbekende kunstenaar, collectie Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed
BronFeiten
Mulder, A.W.J. (2015). Kasteel Amerongen en zijn bewoners. Amerongen: Vriendenkring van Kasteel Amerongenpag. 88-105 Het leven van Henriette van Nassau Zuylestein
Manschot-Tijdink, Hermine (2022). De eigenzinnige erfdochter van Middachten. Zutphen: Walburgpers.pag. 261-262 De invloed van Ursula Philippota van Raesfelt op het leven van haar zoon en schoondochter.
Objecten en route vrouwenrondleiding, 2016Schilderij van het trompe l’oeuil en het schilderij van de drie kinderen.

Gerelateerde berichten