Het is niet altijd rozengeur en maneschijn in kasteel Amerongen. Hoog water en het kasteel horen al sinds eeuwen bij elkaar. Het kasteel ligt in de uiterwaarden van de Nederrijn. Dat ziet er heel mooi uit, maar praktisch betekent het ook dat het water bij hoog water soms tot (bijna) in het kasteel stroomt. De laatste keer dat dit gebeurde was in 2011. Naast de trap in de entree zitten stickertjes op de tegels die aangeven hoe hoog het water in 1995 en 1997 in het souterrain stond.

Koken zonder keuken

We weten niet wanneer het voor het eerst gebeurde, maar zelfs Margaretha Turnor schrijft er al over. In januari 1682 staat het water zo hoog, dat ze het souterrain en dus ook de keuken niet kon gebruiken. Ze hebben toen tien dagen boven in het ‘groot salet’, de grote zaal, moeten koken. Ze verwacht morgen weer naar beneden te gaan.

Brieffragment over koken in het groot salet

in mijne laeste heb ick uhEd geschreefve hoe dat
het water op den rhijn wael en Elders so schie
lijck op liep, dat seeder so hooch is geworde
dat niet alleen hier opt huijs bier en wijn kel
=ders m maer keuckens Eet plaets gaelderije
en voort alles onder water heeft gestaen
int voor huijs en dandere plaetse heef het
water meer als 4 duijm hooch gestaen, so
dat genootsaeckt ben geweest opt groot
salet1groot salet is de grote zaal te koocke daer wij so tien dage lang
hebbe moete huijshoude, gaen vandaech weer
naer beneeden, [dit water heeft sulcken]

Margaretha aan haar Man, 7 februari 1682
In een keuken hangt in een schouw boven een open vuur een grote ketel. Één meid roert er in, de ander gooit er iets bij. Op de voorgrond staan twee vrouwen in een andere ketel te roeren waarbij een man toe kijkt. Op de voogrond liggen wat lossen kruiken. Op de achtergrond zijn nog twee vrouwen aan het werk.
Vervaardiging van sorbet in een keuken te Rosette, Jan Luyken, 1682. Collectie Rijksmuseum.

Rotzooi

Maar dat is nog niet alles. Het water heeft zoveel slib en viezigheid mee gebracht het huis in. Ze hebben wel drie dagen moeten schrobben om het schoon te krijgen. Vervelend is ook dat ook uit de pompen “heel onklaer en vieleijn leelijck’’ water komt. Margaretha hoopt dat dat wat zal verbeteren als het water weer gaat zakken.

Eerste brieffragment over het vieze water
Tweede brieffragment over het vieze water

naer beneeden, dit water heeft sulcken 
slib en smeer bij gebracht dat men de kelders 
wel drij mael over heeft moete schrobben

Eermens klaer heeft konne krijgen, ent meeste 
ongemack is geweest dat beijde de pompen 
so wel die van beneeden als van booven heel 
onklaer en vieleijn leelijck water geefven 
gelijcke sij noch doen, hoop alst water wat 
meer gewasse2Ze bedoelt hopelijk gevallen sal sijn dat het beeteren sal , 

Margaretha aan haar man, 7 februari 1682
Een meisje met een blauwe rok met daaroverheen een wit schort, een wit jak met rode bloemetjes en een wit kapje op staat op straat. In haar handen heeft ze een bezem, naast haar staat een emmer.
Haags dienstmeisje, Paulus Constantijn la Fargue, 1775. Collectie Rijksmuseum.

Iedereen helpt mee

Natuurlijk is het beter om te voorkomen dat het water in huis loopt, dus als het hoog water is, moet iedereen zijn steentje bijdragen. Als het water wast wordt niet alleen de dijk bij het kasteel in de gaten gehouden, maar ook de dijken tussen de dorpen. Hiervoor wordt het zogenaamde dijkleger opgeroepen. Bij het hoge water dat Margaretha hiervoor noemde, beleefde de hele regio spannende momenten. De Grebbedijk tussen Wageningen en Rhenen heeft het net gehouden, omdat half Rhenen daar aan werkte.

Ook in 1919 is het hoog water. Dan wordt iedereen ingezet om de dijk om het kasteel op te hogen, inclusief de hoge gasten.

Komt het water of niet?

In deze video van 13 januari 2011 is goed te zien hoe hoog het water kan staan. En wat voor ellende dat kan geven.

Fragment over hoog water van 13 januari 2011 op RTV Utrecht.

Gerelateerde berichten