De Feniks (of Phoenix) is het symbool voor de herbouw van het kasteel Amerongen. De Feniks is een vogel uit de Griekse mythologie. In het verhaal herrijst de Feniks telkens weer uit zijn eigen as. Eens in de 500 jaar gaat de Feniks op zijn nest gaat zitten. Dat nest, gemaakt van verschillende kruiden, waaronder mirre (!), vliegt dan in brand. Uit de as herrijst een klein Feniksje, dat door de geur van de kruiden geboren wordt.

Stervormige tegel van kwarts-fritgoed met acht punten, gedecoreerd met een feniks en gestileerde bloemtak in luster en blauw op ondergrond van witte glazuur.
Stervormige tegel met een feniks en gestileerde bloemtak uit Kashan (Iran), 1250-1324. Collectie Rijksmuseum.

Symbool

Bij de Romeinen dichtte Ovidius over de Feniks. De oorsprong van de Grieks/Romeinse Feniks ligt waarschijnlijk in het oude Egypte. Herodotus schreef een verhaal dat hij niet geloofde over een vogel die uit Arabië kwam met zijn ouder die hij in de Tempel van de Zon begroef.

Het christelijk geloof zag in de eigenschappen van de vogel het symbool voor herrijzenis en wederopstanding. In de Chinese mythologie is de Feniks een fabeldier waarin het manlijke en het vrouwelijke verenigd zijn als in yin en yang.

Rechthoekig blad met rechte wanden. Gedecoreerd in zwarte lak met een voorstelling van een feniks boven een paulowniaboom in takamakie en met inlegwerk in parelmoer. De buitenzijde is voorzien van spaarzaam gesprenkeld nashiji.
Rechthoekig diep blad, met een feniks en paulownia in goud uit Japan, ca. 1700-1800. Collectie Rijksmuseum.

De Feniks in de lange gang

De Feniks is al in de 17de eeuw door Margaretha en Godard Adriaan gekozen als symbool voor de herbouw van hun kasteel dat door de troepen van Lodewijk XIV in brand gestoken was. Margaretha heeft het hijsluik in het plafond van de Lange gang met een afbeelding van een Feniks op zijn nest laten beschilderen. De tekst rondom de Feniks “Perit ut vivat” (Hij gaat ten onder opdat hij leeft) is veelzeggend.

Een ronde schildering op planken laat onder in een heuvelachtige achtergrond een feniks zien die in brand staat. Boven de feniks staat Perit ut vivat. Links boven zie je nog net de zon met daarin een gezicht.
Luik in Kasteel Amerongen met daarop een feniks.

De Feniks op de galerij

Godard van Aldenburg Bentink heeft het symbool weer gebruikt bij zijn herinrichting van gedeelten van het kasteel. Ook hier laat hij weer zien een groot historisch bewustzijn te hebben. Hij heeft Pierre Cuypers opdracht gegeven de Feniks in de houten balustrade van de Galerij op te nemen. De balustrade is gemaakt door Joseph Cuypers, zoon en naaste medewerker van Pierre Cuypers.

Houtsnede van een vogel met gespreide vleugels op een branden nest. Aan weerszijden krullen van acanthusblad.
Feniks in de balustrade van de galerij, Joseph Cuypers, ca. 1900. Interieur Kasteel Amerongen.

De Feniks en Harry Potter

We kennen de Feniks ook als vuurvogel in de boeken over Harry Potter. J.K. Rowling gebruikte in haar boeken over Harry Potter en vooral in het deel ‘Harry Potter en de orde van de Feniks’, de Feniks of vuurvogel als het symbool voor Perkamentus. Als je er meer over wilt weten kan je dat vinden in ‘Fabeldieren en waar ze te vinden‘!

Gerelateerde berichten

Auteur

  • Joke de Mooij

    Ik ben sinds 2018 werkzaam op kasteel Amerongen als rondleider en als medewerker van de Ticketshop. Ik heb deelgenomen aan de werkgroep Deftige Dieren. Dit thema brengt mijn passies paarden, honden en andere dieren en dierenwelzijn en mijn studie kunstgeschiedenis mooi samen. Mijn andere passie is Amsterdam, de stad waar ik niet geboren maar wel getogen ben.

    Bekijk Berichten