Altijd maar speurend in de geschiedenis van kasteel Amerongen en zijn bewoners, kom ik diverse keren iets over de Waalse Kerk tegen. Bijvoorbeeld bij een huwelijk of een doop in de Waalse Kerk. Zo zijn de vierde graaf, Frederik Willem en Jemima (Jacoba Helena, oudste dochter van Frederik Christiaan Reinhard en Annebetje) allen gedoopt in de Waalse kerk. Het huwelijk van Godard van Aldenburg Bentinck en Louise van Bylandt werd ook ingezegend in de Waalse kerk. Jules van Bylandt schrijft zich ook in bij de Waalse kerk. Bij mij rijst dan de vraag: Wat is dat voor kerk en hoe verhoudt deze kerk zich tot de over het algemeen calvinistische bewoners van dit huis?
De Waalse kerk op het Binnenhof
De eerste stroom Franse, protestantse, vluchtelingen komt eind 16de eeuw op gang. De Franse réfugiés réformés werden door de Nederduits Gereformeerden erkend als van gereformeerde gezindte, hoewel ze hun eigen kerkgebouwen stichtten en hun preken hielden in de Franse taal. Ze werden ooit als calvinisten met open armen ontvangen en werden beschouwd als mede-beoefenaren van de ‘Ware Religie’. Toch lijkt het erop dat de Waalse Kerk op het punt van orthodoxie wat minder streng was. De Haagse Waalse kerk op het Binnenhof is ooit gesticht door de Franse hugenote Louise de Coligny, de vierde echtgenote van Willem van Oranje. Zij verloor haar eerste echtgenoot en ook haar vader in de beruchte Bartholomeusnacht.
Het Hugenotenkruis
De tweede stroom Franse vluchtelingen komt in Nederland na de vervolging door Lodewijk XIV in de 17de eeuw. Uit deze tijd dateert het Hugenotenkruis. De herkomst is onzeker. Vermoedelijk is het ontworpen door edelsmid Maystre uit Nîmes in 1688. Het kruis was direct een succes, omdat het de protestanten de mogelijkheid gaf een ander kruis te dragen dan het gehate rooms-katholieke symbool. Sinds de negentiende eeuw is het een algemeen calvinistisch symbool.
De Haagse Waalse kerk
In de 18de eeuw is de Waalse kerk, en dan vooral die in Den Haag, een plek waar de adel, de macht, maar ook de kunst en de wetenschap elkaar ontmoetten. De stadhouderlijke familie frequenteerde de kerk regelmatig en (dus) in hun kielzog ook families zoals Fagel, Van Reede-Athlone, Van Tuyll van Serooskerken, Bentinck en Van Heiden-Reinestein. De gelovigen hielden zich niet alleen met religie bezig, maar ook met andere zaken die in de tijd van de Verlichting veel besproken en bediscussieerd werden. En dat waren er nogal wat!
Kunst en wetenschap
Wat de ‘Kunst’ betreft: iemand als de Geneefse schilder Liotard, die als hugenoot in de Lage Landen zijn geluk wilde zoeken, werd hier opgevangen door Willem Bentinck. Liotard kon zich uitleven op de portretten van zijn schatrijke kennissen. En de veelzijdige ontwerper Daniel Marot, die de Lodewijk XIV-de stijl naar de Lage Landen had meegebracht, was als gevluchte hugenoot natuurlijk ook lid van de Waalse Kerk. De ‘Wetenschap’ was er bij in de persoon van de beroemde duizendpoot Pieter Lyonet, zoon van een Waalse predikant die onder meer de natuur bestudeerde. Hij tekende en graveerde minutieus de microscopisch kleine beestjes uit de tuin van Bentinck op wat nu het Catshuis heet.
Dominee Chais
Een van de bekende dominees was ds. Chais, een fel voorvechter van het inenten tegen pokken, de variolatie genoemd. De orthodoxe gereformeerden waren hier juist fel op tegen. Deze dominee had een goed contact met de douairière van Reede, née van Wassenaer Duivenvoorde, aan wie hij vaak boeken uitleende. De weduwe heeft mogelijk door zijn invloed haar drie kinderen als eerste in de Republiek laten inenten.
Je mag dus wel aannemen dat in de deftige Waalse Kerk van vooral Den Haag, de leden van de maatschappelijke en culturele elite, zoals de Van Reedes en de Bentincks elkaar regelmatig hebben ontmoet en sterk beïnvloed. Die Waalse kerk heeft een belangrijke rol gespeeld in de historie van ons Huys.
Geef een reactie