De verovering van Arnhem en Nijmegen

Dit verhaal is deel 4 van 5 in de serie Rampjaar militair: steden en vestingen

Dit verhaal is deel 20 van 23 in de serie Rampjaar: Hollandse Oorlog

Op 13 juni 1672 marcheerde het leger van Turenne naar Arnhem, stak de Nederrijn over met een pontonbrug en startte daar een belegering. Het Staatse leger was inmiddels van de IJssel naar Utrecht gevlucht en daardoor durfde Turenne een ultimatum te stellen. Als de stad zich niet over zou geven, zouden alle bewoners vermoord worden. Eerst zei men nog heldhaftig zich te zullen gaan verdedigen, maar toen men binnen de muur hoorde dat Willem III niet meer aan de IJssel lag, gaf men zich op 17 juni over.

Tekening van een oudere vrouw met een mutsje op en een eenvoudige kraag om. Ze zit op een rechte stoel, naast haar op de grond staat een kan. In haar handen een spoel en een haspel. Links boven staat een tekst. — Allegorie op de inname door Turenne van Arnhem, Willem van Nijmegen, 1672. Bron: RKD. ‘Willem van Nymegen heeft dit geteykent Ao 1672 den 10 / Junius den dagh daer na als hy de stadt van Arenem / heeft over sien geven, aen den hertogh van Touraine / dien ick den trompetter / van hem / heb voor de stadt op / hooren eisen. / Laat ons nu haspillen / willen wij niet: sij willen’

Ooggetuige

De ons welbekende Willem van Nijmegen was op dat moment in Arnhem en tekende een allegorie op de overgave. Het ‘laat ons haspelen’ betekent waarschijnlijk zoveel als ‘laat ons gewoon door gaan waar we mee bezig zijn’.

Knodsenburg

Een ander deel van het Franse leger was richting Nijmegen gegaan en kwam op 15 juni bij het fort Knodsenburg aan. De soldaten van de Knodsenburg weerden zich dapper. Op 16 juni was het echter zover en namen de Fransen Knodsenburg in, maar ze leden behoorlijke verliezen.

Nijmegen

De stad werd vervolgens beschoten vanaf het fort Knodsenburg en verschillende belangrijke gebouwen werden flink beschadigd. De situatie in de stad Nijmegen was anders dan in veel andere steden in de Republiek. De organisatie van het leger was redelijk in orde en er was voldoende oorlogsmaterieel. Het bolwerk ‘Nassau’ was echter slecht verdedigbaar en dat gold ook voor de grachten rondom de stad die nagenoeg droog stonden. De Fransen onder leiding van maarschalk Turenne hadden intussen een ingenieuze botenbrug over de Waal gefabriceerd. Na de Waal gepasseerd te hebben, benaderde men vanaf de linkerflank met 18.000 manschappen Nijmegen. De stad werd volledig omsingeld en men gaf zich op 9 juli over. Turenne zou later in zijn memoires de verdediging van Nijmegen roemen.

Dit stadsgezicht-in-vogelvluchtperspectief is in opdracht van het Nijmeegse stadsbestuur gemaakt. Misschien is het geïnspireerd op de vogelvluchtkaarten van Amsterdam en Utrecht uit de zestiende eeuw. Het schilderij geeft een zeer gedetailleerd overzicht van Nijmegen en de noordoever van de Waal met Fort Knotsenburg. Alle onderdelen zijn zeer nauwkeurig weergegeven door Feltman, een tekenaar en landmeter uit Kleef. Rondom de stad ligt de middeleeuwse stadsmuur die rond 1600 was versterkt met bastions. Het wonen in de stad beperkte zich in deze tijd nog tot de ommuurde binnenstad. In de rechterbovenhoek zijn in sierlijke medaillons de kerken van Hees, Neerbosch en Hatert te zien. Drie dorpen die in de zeventiende eeuw nog niet door de groeiende stad waren opgeslokt. — Vogelvluchtgezicht van Nijmegen, Hendrik Feltman. Collectie Valkhof Museum.

Bronnen	Feiten
Wikipedia (2022). Beleg van Nijmegen. Benaderd 16 maart 2022.	Beleg van Nijmegen
Huis van de Nijmeegse geschiedenis (2015). Fort Knodsenburg. Benaderd 16 maart 2022.	Beleg Arhnem en Knodsenburg
Mireille Mosler Ltd. (2020). Willem van Nimwegen (1636-1698). Op: London Artweek. Benaderd 16 maart 2022.	Beleg Arnhem en allegorie