Een huis vol verhalen

In Kasteel Amerongen zijn in diverse ruimtes achter in de open haarden ijzeren platen te vinden. Geen gewone saaie gietijzeren plaat, maar een siervoorwerp, vaak met familiewapen en motto. Wat is eigenlijke een haardplaat?

Functie van de haardplaat

Haardplaten achter in de haard hadden als doel de warmte terug te kaatsen en te verspreiden. Haardplaten onder in de haard waren bedoeld om vonken op te vangen en zo brand te voorkomen. Bij een eenvoudige open haard gaat ongeveer 85% tot 90% van de warmte via de schoorsteen verloren. Een haardplaat achter in de haard verbetert het rendement sterk. Hoe dikker de plaat, hoe beter de werking, hij kan tot wel 50% rendement opleveren.

Vroege haardplaten

Tot het eind van de 15e eeuw bestond de achterkant van een open haard alleen uit steen. Daarna werd gebruik gemaakt van gegoten haardplaten van ijzer. Hierin konden losse voorwerpen zoals een stukje touw, een embleem of een gebruiksvoorwerp gedrukt worden. Er bestaan nog steeds Gotische vuurplaten uit de 16e eeuw. De decoratie bestaat meestal uit primitieve en religieuze afbeeldingen.

Latere decoratie

In Duitsland werden veel haardplaten gegoten met religieuze afbeeldingen. Platen met wapens als decoratie waren te zien vanaf de 17e eeuw. In eerste instantie waren dat motieven die te maken hadden met koningshuizen. Later kwamen er ook haardplaten voor de bourgeoisie. Er waren trouwens ook haardplaten met een politiek karakter. Het Rijksmuseum heeft bijvoorbeeld een plaat met een afbeelding van de jonge Republiek of de Vrede van Munster. De haardplaten in Kasteel Amerongen hebben vooral heraldieke afbeeldingen.