Meissen porselein

In kasteel Amerongen is heel veel Chinees porselein te vinden. Porselein was tot begin 1700 een exclusief Chinees en Japans product en werd door de VOC naar Europa geïmporteerd. De VOC liet het zelfs in opdracht maken voor de Europese markt en dat wordt chine de commande genoemd. In Europa konden we op dat moment alleen aardewerk maken, zoals bijvoorbeeld Delfts blauw. Hoe dat fijne, sterke, bijna doorschijnende porselein te maken, dat bleef een mysterie.

Goud

Een slimme, maar niet al te snuggere apothekersassistent uit Berlijn beweerde dat hij goud kon maken. Deze Friedrich Böttger was bij een alchemist in de leer geweest en misschien geloofde hij zelf echt dat hij dat kon. Alleen zijn er mensen die zo’n gans die gouden eieren legt, graag in hun hok zouden willen hebben. Friedrich I van Pruissen (zoon van ‘onze’ Friedrich Wilhelm die in de grote zaal hangt) zet een premie op zijn hoofd om hem gevangen te nemen. Zo hoopt hij de staatskas te spekken. Böttger vlucht naar Saksen, waar hij de keurvorst, August de Sterke, om bescherming vroeg. August bedacht zich geen moment en gaf Böttger een ruimte in het paleis waar hij goud zou kunnen maken.

Gouden duo

Het zal ons niet verbazen dat Böttger niet succesvol was en weer vluchtte hij. Augusts mannen waren hem echter te snel af en hij werd gevangen gezet in Königstein. Dit feit is alleen maar interessant omdat Königstein te zien is op een landschapsschilderijtje in de Lodewijkskamer. Uiteindelijk ontfermt graaf Von Tschirnhaus zich over de alchemist. Von Tschirnhaus had in Leiden gestudeerd en experimenteerde met ovens en oventemperaturen. Onder Tschirnhaus’ invloed ging Böttger gestructureerd experimenteren met verschillende kleisamenstellingen en baktemperaturen. In de Duitse plaats Meissen ontdekte Böttger de juiste combinatie om porselein te maken.

Wit goud

Dit Meissen porselein was direct een doorslaand succes. De grootste afnemen was, uiteraard, August de Sterke. Alleen betaalde hij slecht. Hoewel Böttger wit goud in handen had, bleek hij een slechte manager: boekhouding, medewerkers, bedrijfsspionage, Böttger kon het allemaal niet bolwerken. In 1718 openen de eerste andere Europese porseleinfabrieken de deuren en in 1719 overlijdt Böttger. Vlak na hem lukt het in de Meissenfabrieken om het porselein met zestien kleuren te beschilderen. Het bekende merkteken met de twee zwaarden ontstaat in 1722, zodat het makkelijker is om Meissen te onderscheiden van andere merken.

Koffie, thee, chocolade

Meissen wordt zo succesvol, dat er in 1730 porselein met kwartels in een kakiemon stijl geleverd wordt aan Japanse adel. De producten van Meissen volgen eigenlijk twee lijnen: serviezen en beeldjes. In Europa komt het drinken van koffie, thee en chocolade in zwang en daar gaat Meissen dan ook volop serviezen voor maken. Al voor August de Sterke maakt de fabriek beeldjes. Dan nog vooral dierfiguren, maar later ook allerhande andere onderwerpen.

Zwaar weer

Door de opkomst van andere porseleinfabrieken en het succes van Josiah Wedgwood, komt de Meissenfabriek in zwaar weer. Toch bestaat de fabriek nu nog steeds. In de DDR-tijd is er zelfs sprake van een soort bloei: het is het enige bedrijf dat echt winst maakt in het land.

Onze collectie

In de eetkamer van Kasteel Amerongen staat een soepservies van Meissen uit de tweede helft van de 18e eeuw. In de eetkamer staat een koffie- en theeservies en in de gobelinkamer staat een heel vroeg Meissen kopje met een schoteltje. Daarnaast is er nog een aantal andere objecten die zich in het depot bevinden.