Rond 1900 heeft Godard Graaf van Aldenburg Bentinck aan de bekende architect Pierre Cuypers de opdracht gegeven een gedeelte van het kasteel opnieuw in te richten en te decoreren.

Een bijzonder architect

Busteportret van een man en profil naar links kijkend. Hij is kalend en heeft golvend haar tot in zijn nek. Hij heeft een snor en een lange baard, rimpels op zijn voorhoofd en rond zijn ogen. Hij draagt een colbert.
Pierre Cuypers, Hendrik Haverman, 1896. Bron: Wikimedia Commons.

Dat de protestante Bentinck koos voor Pierre Cuypers was opmerkelijk. De katholieke Cuypers stond vooral bekend om de talloze neogotische katholieke kerken waarmee hij Nederland verrijkt had. Cuypers werd schertsend de architect van de ware katholieke architectuur genoemd. Hij was niet alleen architect, maar ontwierp, samen met zijn zoon Joseph, ook kerkinterieurs. Naast de vele kerken heeft hij onder andere ook het Centraal Station, het Rijksmuseum in Amsterdam en kasteel De Haar op zijn naam staan. Allemaal gebouwen in uitbundig neogotische stijl met vaak typisch ‘cuyperiaanse’ kenmerken.

Cuypers op Amerongen

In kasteel Amerongen heeft Cuypers de Gobelinkamer, de eetzaal en de galerij opnieuw ingericht en gedecoreerd. De vroegere eetkamer werd omgebouwd tot bibliotheek en studeerkamer. Gelukkig heeft Bentinck aan Cuypers de duidelijke opdracht gegeven om zich aan te passen aan de hollands-classicistische stijl van kasteel Amerongen. In de eetzaal is het plafond gestuct in de stijl van het plafond van de grote zaal. Alleen het sobere van het Hollands classicisme is niet helemaal gelukt. Cuypers had eigenlijk nog veel meer goud in de eetkamer willen gebruiken, maar daar heeft Bentinck hem gelukkig van weten te weerhouden.

Foto van een eetkamer met rechts een hoek van de eettafel op een vloerkleed. Links een lange wand met beige lambrisering met gouden details. In de lambrisering zijn schilderijen opgenomen. In het midden de schouw met daarin een zwarte gietijzeren kachel, daarboven een schouwstuk met putti, een papagaai en vruchten. Links daarvan een man in een hanrnas, rechts van de schouw een man in een rode mantel. Daarnaast in de hoek een portret van een vrouw en daarnaast in de andere wand het portret van een man. Beide portretten zitten boven deuren. Onder de grote portretten staan comodes en aan weerszijden van de schouw gueridons.
Eetkamer met schouw en voorouderportretten, A.J. van der Wal, 2002. Collectie Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Voorouders

Bentinck was zich altijd zeer bewust van de rol die zijn voorouders gespeeld hebben in de nationale en internationale geschiedenis. Zo heeft hij in de eetkamer de levensgrote schilderijen van Godard van Ginkel en Hans Willem Bentinck, zijn verre voorouder, aan weerszijden van de schouw laten hangen. Een duidelijke verwijzing naar de rol die ze gespeeld hebben in de vaderlandse geschiedenis. Godard van Ginkel was een belangrijk legeraanvoerder van stadhouder-koning Willem III. Hans Willem Bentinck was de gunsteling en vertrouweling van diezelfde Willem III. Op de Galerij is de wijze waarop de portretschilderijen van de Van Reede’s op de bovenste rij gecomplementeerd zijn met die van de Bentincks op de onderste rij een goed voorbeeld van het historisch bewustzijn van Bentinck.

Een grote hal met een hoogte van twee geledingen, waarvan de onderste met pilasters. Het plafond is een beschilderd tongewelf. De ruimte is op eenvoudige banken en krukken na leeg. Er ligt tapijt en er hangen grote kroonluchters.
Interieur van het Paleis op de Dam: De Grote Burgerzaal, Kamer, 1896. Collectie Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

De galerij

De herinrichting van de Galerij is geïnspireerd op de Burgerzaal van het Paleis op de Dam in Amsterdam bijvoorbeeld in de tweedeling van de wanden door middel van pilasters en lijsten en de plafondschildering. De pilasters in de benedenlaag zijn van grijsgroen marmer, die in de bovenlaag van gemarmerd hout.

De plafondschildering is een grisailleschildering met allegorische voorstellingen van jacht, visserij, kunst en wetenschap, en landbouw. Deze passen bij een adellijke heer met grote belangstelling voor kunst en historie. In de plafondschildering zijn in de medaillons portretjes van de drie kinderen Van Aldenburg Bentinck en een portret van Cuypers zelf verwerkt.

Vier medaillons met links drie kinderen met panfluit, luit en lier, daarnaast een uil met gespreide vleugels op een boek, eronder staat "Scientia", op de volgende een wagen met een hoorn des overvloeds met bloemen, granen, groenten, fruit en een haan en in de laatste een gestileerd portret en drie kinderen waarvan één met geplukte bloemen, één met een schilderspalet en één al beitelend aan een buste.
Medaillons in het plafond van de galerij Van links naar rechts: muzische kunsten (portretten van Bentinck’s kinderen), wetenschap, landbouw en de beeldende kunsten (de buste stelt Pierre Cuypers zelf voor).

Zijn zoon Joseph Cuypers heeft de houten balustrade ontworpen met daarin de feniks, het symbool voor kasteel Amerongen, de vogel die uit zijn as is herrezen.

Houtsnede van een vogel met gespreide vleugels op een branden nest. Aan weerszijden krullen van acanthusblad.
Feniks in de balustrade van de galerij, Joseph Cuypers, ca. 1900. Interieur Kasteel Amerongen.

Gerelateerde berichten

Auteur

  • Joke de Mooij

    Ik ben sinds 2018 werkzaam op kasteel Amerongen als rondleider en als medewerker van de Ticketshop. Ik heb deelgenomen aan de werkgroep Deftige Dieren. Dit thema brengt mijn passies paarden, honden en andere dieren en dierenwelzijn en mijn studie kunstgeschiedenis mooi samen. Mijn andere passie is Amsterdam, de stad waar ik niet geboren maar wel getogen ben.

    Bekijk Berichten