Het schilderij van de familie Von Ilsemann in de Bentinckkamer is gemaakt door Adolf Pirsch, een society schilder. Er hangen in het kasteel meer schilderijen van zogenaamde society schilders. Zo zijn de portretten van Godard van Aldenburg Bentinck op de galerij en dat van Joan Rattray eveneens van Pirsch. Ook wordt Armin Horovitz (1880-1965) gerekend tot de society schilders. De portretten van Godard van Aldenburg Bentinck en Louise van Bylandt  op de galerij zijn van zijn hand.

Een man met een grote snor staat voor een wandtapijt. Hij draagt een witte jas met sierlijke manchetten. Om zijn net draagt hij een achtpuntig kruis aan een breed zwart lint. Op zijn rechterschouder heeft hij een witte cape. In zijn rechter hand heeft hij twee handschoenen en hij leunt ermee op een zwaard. Zijn linkerhand leunt met zijn duim in zijn riem (met een kruis op de sluiting) en in zijn hand draagt hij een zwarte hoed met witte veren.
Godard van Aldenburg Bentinck (1857-1940), Armin Horowitz, 1908. Collectie Kasteel Amerongen.
Portret van een dame met hoog opgestoken haar en op haar haar een diadeem. Ze draagt een zwarte jurk met een witte kanten kraag en een witte stola. Om haar nek heeft ze een parelketting. Op de stoel achter haar ligt een hermelijnen mantel.
Louise van Bylandt (1861-1916), Armin Horowitz, 1908. Collectie Kasteel Amerongen.

Wat is een society schilder?

Maar wanneer noemen we een schilder eigenlijk een society schilder? Een definitie zou kunnen zijn: een society schilder is iemand die portretten maakt van de ‘high society’ oftewel de internationale elite en daarbij vooral probeert het de opdrachtgevers naar de zin te maken, zowel wat stijl betreft, als wijze van afbeelden. De term ‘society schilder’, of ook wel ‘modeschilder’, ontstaat in de 19de eeuw. Deze schilders worden niet als echte kunstenaars gezien.

Krijgt tekening van een meisje, zwart wit met een plaat kleuren. Het meisje zit naar links gedraaid, heeft lang haar dat boven vast zit met een blauwe strik, maar verder los over haar schouders hangt. Ze draagt een witte jurk, op haar schoot zit een kleine buldog. Op de achtergrond Kasteel Amerongen vanaf de noordzijde in de gracht, de kelderverdieping en het souterrain en de het begin van de dubbele brug is nog net te zien. Het gras is groen en ook de bomen op de achtergrond hebben groene accenten.
Elisabeth van Aldenburg Bentinck (1892-1971), Armin Horovitz, 1905. Collectie Kasteel Amerongen.

Sowieso is het woord kunstenaar een begrip dat in de 19de eeuw, de tijd van de romantiek, een heel andere betekenis krijgt. Een kunstenaar is iemand die ‘L’art pour l’art’ maakt. Hij maak kunst omdat hij daar van binnenuit behoefte toe voelt en doet geen concessies aan de wensen van een eventuele opdrachtgever. Hij wordt op een voetstuk geplaatst en is een genie. Dat wij tegenwoordig een Michelangelo als een scheppend genie beschouwen hebben we vooral aan de romantiek te danken. In zijn eigen tijd werd hij vooral beschouwd als een zeer vaardig en beroemd ambachtsman.

‘Echte’ kunstenaar

Bovenstaande definitie van een high society schilder is absoluut niet sluitend. Er zijn immers genoeg society schilders die wel degelijk ‘echte’ kunst hebben gemaakt, bijvoorbeeld John Singer Sargent (1856 –1925) of in Nederland Thérèse Schwartze (1851-1918). Of de society schilders op het kasteel ‘echte’ kunstenaars waren laat ik aan het oordeel van de lezer over.

Op de achtergrond een interieur met marmeren zuilen met daarvoor een groen gordijn. Net links van het midden van het portret staat een man in een groen militair uniform. In het midden schuin zittend een dame met kort haar, oorbellen in en een sierlijke blauwe avondjurk. Rechts naast haar staat een jongen met een witte blouse met een fladderige kraag, een roze-rood jasje en een zwarte kortebroek. Hij heeft zijn linkerhand in zijn zij, met zijn rechter arm leunt hij op dezelfde leuning als zijn moeder. In zijn rechterhand heeft hij een iris. Voor op de grond zit een kleinere jongen met een witte blouse, een beige jack en korte broek. Hij houdt een teckel vast die naast hem, op de jurk van zijn moeder, ligt. De dame heeft haar rechter hand op de snuit van een Ierse Setter. Helemaal links ligt op het groene gordijn een pickelhaube, een duitse militaire helm met een punt erop.
Familie von Ilsemann, Adolf Pirsch, ca. 1928. Collectie Kasteel Amerongen.
ObjectMakerDateringMateriaalVaste plek (Atlantis)
Portret van Elisabeth van Aldenburg BentinckArmin Horovitz1905Krijt op papierKleine bibliotheek 8 (0889)
Portret van Godard van Aldenburg BentinckArmin Horovitz1908Olieverf op doekGalerij 43 (0883)
Portret van Louise van BylandtArmin Horovitz1908Olieverf op doekGalerij 50 (0884)
Portret van Godard van Aldenburg BentinckAdolf Pirsch1927Olieverf op doekGalerij 15 (0882)
Portret van het gezin Von IlsemannAdolf Pirsch1928Olieverf op doekBentinckkamer
Portret van Joan RattrayAdolf PirschOlieverf op doek

Gerelateerde berichten