M.L.A. Clifford

De plafondschildering in de Grote Zaal is gemaakt door Marcus Ludovicus Antonius Clifford (1670-1738) in opdracht van Henriëtte van Nassau-Zuylenstein.

Een schilderij zonder lijst van een vrouw die frontaal zit op een soort bankje waar een rood fluwelen doek op ligt. Haar blote voeten in sandalen laat zij rusten op een liggende leeuw. De leeuw heeft zijn kop haar links. De vrouw heeft lichtgekleurd haar met een donkere diadeem. Zij kijkt de kijker met een kleine glimlach aan. Ze is gekleed in een lichtgekleurde, glanzende jurk, in de taille door een koord ingesnoerd. De jurk heeft een laag, rond decolleté en is met een gouden rand afgezet. Over de jurk is een blauwe mantel gedrapeerd. In haar rechterhand houdt ze een gouden, met rood fluweel beklede, kroon vast. Onder de kroon is een stuk rood fluweel te zien met een goudkleurige leeuw die op zijn achterste poten staat en met zijn rechterpoot een zwaard vast houdt en met zijn linkerpoot een bundeltje pijlen. Haar linkerarm heeft ze om een soort lans geslagen waarboven een soort schotel zit, alles in goudkleur. Linksachter de vrouw zijn zeven wapenschilden te zien. Ze zijn zo geplaatst dat het van onderen breed en van boven smal is. Van de onderste drie is de middelste wat lager dan de buitenste twee. Ze stellen respectievelijk van links naar rechts voor: twee op vier poten staande leeuwen en profil boven elkaar op een blauwe achtergrond, donkere diagonale strepen tegen een gouden achtergrond met linksboven en rechtsonder iets ondefinieerbaars en een schild met een rode, op zijn achterste poten staande leeuw tegen een gouden achtergrond. Halverwege het schild loopt een horizontale, blauwe balk. Daarboven weer drie schilden waarvan de middelste wat lager hangt. Van links naar rechts is te zien: een rode, op zijn achterpoten staande leeuw en profil tegen een goudkleurige achtergrond, een schild in vier vlakken verdeeld met linksboven en rechtsonder een wit kruis tegen een rode achtergrond en rechtsboven en linksonder een rode, op zijn achterste poten staande gouden leeuw en een schild met een zelfde soort leeuw waarvan de onderste helft blauwe gestileerde golfjes heeft. Het bovenste schild is verticaal in tweeën gedeeld. Links en rechts staan twee leeuwen op hun achterste poten en naar elkaar toe geplaatst. De rechterkant heeft een rode leeuw op een gouden achtergrond, de linkerkant een gouden leeuw op een blauwe achtergrond. Op de achtergrond is vaag een landschap en lucht te zien. — De maagd van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën, M.L.A. Clifford, 1728-1738. Collectie: Gemeente Venlo. Bron: RKD.

Deze Clifford werkte in Weert en in Venlo, waar hij lid was van het St. Lucasgilde (het schildersgilde). Volgens de database van de RKD was hij interieurschilder en portretschilder. In Venlo hangt in de Raadzaal van het gemeentehuis nog een schilderij dat toegeschreven wordt aan Clifford.

Henriëtte en Clifford

Hoe kwam Henriëtte aan deze Marcus Clifford? Eind 17e eeuw maakt deze Clifford al een portret van Jane Wroth, de moeder van Henriëtte. In het prille begin van de 18e eeuw maakt Clifford een portret van Henriëttes broer, William Henry. Vanaf 1724 volgende portretten binnen de familie Van Reede elkaar snel op. In 1724 schildert hij Henriëtte’s zwager Reinhard van Reede en in 1725 een kopie van ‘ons’ schilderij van Goert van Reede van Saesveld en Geertruid van Nijenrode. Dit dubbelportret maakt, met nog een portret van Reinhard van Reede uit 1726, onderdeel uit van een decoratieprogramma op kasteel Middachten. Het plafondstuk van Aurora in Amerongen wordt eveneens in 1726 gemaakt.

Netwerk

Clifford heeft een goede klant aan de familie van Reede, hij schildert het hele gezin van Henriëtte, inclusief haar schoonzoon Jan-Maximiliaan van Tuyll van Serooskerken. Daarnaast zijn ook Marie Louise van Hessen Kassel en Stadhouder Willem IV door hem geschilderd.

Een foto van het middengedeelte van een gestuct plafond. In het midden is een ovale plafondschildering te zien. Eromheen is een gestucte lijst van gestileerde, in elkaar gestoken acanthusbladeren. Het ovaal wordt weer omlijst door een rechthoek bestaand uit gestucte decoratie van zonnebloemen en acanthusbladeren. Daarbinnen bevindt zich een zwart gemarmerde lijst. Tussen deze lijst en de ovale gestucte lijst is de ruimte opgevuld met een gestucte decoratie bestaand uit takken met eraan rozen en bladeren. Om de rechthoek is een gedeelte van het barokke stucwerk van het plafond te zien met rechtsboven en linksonder een schelp met aan beide zijden gestileerde planten. Rechtsonder en linksboven is een gedeelte van de gestucte decoratie van gestileerde planten in de vorm van een gedraaide spiraal naar binnen alsof het slagroom is. Op de plafondschildering zijn de twee belangrijkste figuren zwevend boven elkaar, half op een wolk leunend, geschilderd. De wolk is aan de bovenkant licht en aan de onderkant heel donker van kleur. Van de bovenste figuur zijn alleen de blote schouders en een bloot rechterbeen te zien. Ze draagt een kroon van laurierbladeren en heeft om zich heen een rozerood kleed gedrapeerd waarvan het grootste gedeelte achter haar aan wappert. Achter haar hoofd is een stralenkrans te zien. Ze kijkt liefdevol naar de persoon onder haar, waarschijnlijk een man. Hij is ook bloot met om zijn bovenlijf een geel doek en om zijn onderlijf een blauw doek gewikkeld. Hij lijkt ook een soort krans te dragen. Er zijn van hem twee blote benen te zien. Zijn rechterarm heeft hij naar voren gestrekt met de palm omhoog. Hij kijkt omhoog naar de vrouw. Achter de wolk is nog een kleiner figuurtje te zien met vleugels en ook een krans om het hoofd. Alleen de bovenkant van het lijf is te zien. Op de achtergrond van de schildering zijn wat vage, lichte en donkere wolken te zien. — Aurora, M.L.A. Clifford, 1726. Collectie Kasteel Amerongen. Foto: A.J. van der Wal, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

De zwarte bediende

Het enige schilderij in het album hieronder dat niet bij de intimi van Henriëtte hoort is het portret van Adriana Burlamacchi. Haar portret is misschien wel het meest bekend, maar om een reden die Clifford niet had kunnen bevroeden. In de slavernijdiscussie is dit portret meermalen aangehaald, vanwege de zwarte jongen op het schilderij. En wie goed kijkt naar de portretten van Frederik Christiaan en Reinhard ziet ook daar een zwarte bediende. Ook op het aan Clifford toegeschreven portret van Henriëtte met haar kinderen is het een zwarte bediende die het schilderij van Frederik Christiaan vast houdt.

Clifford-Henriette-van-Nassau-Zuylenstein-1688-1757-C1022

Henriëtte van Nassau-Zuylestein (1688-1759), 1725-1738, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Jane Wroth of Durants (1659-1703), 1680-1699, M.L.A. Clifford. Privécollectie, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Willem Hendrik van Nassau-Zuylesteyn (1681-1710 ), 1700-1709, M.L.A. Clifford naar Gottfried Kneller. Collectie: Kasteel Heeze. Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Clifford-Frederik-Christiaan-van-Reede-1668-1719-C1063

Frederik Christiaan baron van Reede van Ginkel (1668-1719), tweede graaf van Athlone, met een bediende, 1710-1738, M.L.A. Clifford. Privécollectie, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed

clifford-herniette-van-nassau-zuylestein-met-haar-kinderen-en-overleden-man

Henriette van Nassau-Zuylenstein (1688-1759) met haar drie kinderen en het portret van haar overleden man, 1725 – 1738, mogelijk door M.L.A. Clifford. Collectie Kasteel Middachten. Bron: RKD Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis

Goert van Reede van Saesveld (1516-1585) en Geertruijd van Nijenrode (1525-1605), 1725, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Middachten, bron: RKD Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis.

Reinhard van Reede Ginkel (1678-1747), 1726, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Middachten, bron: RKD Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis.

Godard Adriaan van Reede (1716-1736), 3de Graaf van Athlone, 1730-1736, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Frederik Willem ( 1717-1747 ), Baron van Reede, 4e graaf van Athlone, 1730-1736, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Clifford-Ursula-Christina-Reinira-van-Reede-1719-1747-C1019

Ursula Christina Reiniera (1719-1747), barones van Reede, 1735-1738, M.L.A. Clifford. Collectie Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Clifford-Ursula-Christina-Reinira-van-Reede-1719-1747-C1061

Ursula Christina Reiniera (1719-1747), barones van Reede, 1735-1738, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Jan Maximiliaan Baron van Tuyll van Serooskerken (1710-1762) met op de achtergrond Slot Zuylen, 1730-1738, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765), 1725-1738, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Willem IV (1711-1751 ), Prins van Oranje Nassau, 1724-1738, M.L.A. Clifford. Collectie: Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Clifford-Reinhard-van-Reede-1678-1747-C1018

Reinhard baron van Reede van Ginkel (1678-1747), met een bediende, 1724, M.L.A. Clifford. Collectie Kasteel Heeze, bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.