Een reddende engel uit Engeland

Soms wekt een bezoekersvraag je nieuwsgierigheid op en vind je tevens het antwoord op een vraag van een collega-auteur. Zo gebeurde dat onlangs bij het portret van Jane Wroth, de moeder van de Henriette van Nassau-Zuylestein, te zien in de eetzaal.

Van goede komaf 

Lady Jane was van goede komaf, via haar vader Sir Henry Wroth of Durrants en haar moeder Anne Maynard, de oudste dochter van Robert Sydney, Earl van Leicester. Zij werd een hofdame van Mary Stuart II, één van de weinige beroepen die een adellijke dame met fatsoen kon uitoefenen.

Terwijl de prins van Oranje, Willem III, naar Engeland vertrok om prinses Mary ten huwelijk te vragen, viel zijn metgezel, half-oom en vertrouweling Willem Hendrik van Nassau-Zuylestein voor haar hofdame Jane. Deze verleidde haar, won haar hart, beloofde haar plechtig te trouwen, maar …. deed dit niet. Hierbij sterk aangemoedigd door Willem III.

De reddende engel

Op een gegeven moment echter konden de gevolgen van zijn avances niet meer onzichtbaar blijven, hun liefdesbaby was een feit. Mary moet met haar te doen hebben gehad, want zij schakelde de hulp in van haar hofprediker Thomas Ken. Deze man bleek Lady Jane’s reddende engel te worden. Hij sympathiseerde met haar, brak een lans voor haar en wist Zuylestein te overtuigen om het juiste te doen: namelijk om zijn eervolle voornemens om te zetten in daden en zijn minnares te trouwen. 

Precies op het moment dat Willem III Den Haag verlaten had, verbond de hofprediker hen in het geheim in Mary’s kapel in den trouw. Ongeveer een maand later volgde de huwelijksplechtigheid in Leersum. De exacte geboortedatum van baby Anna is nooit duidelijk geworden: in de geschriften tref je alleen 1681 aan als datum, met een vraagteken.

Reacties op het huwelijk

Al snel volgden de reacties op dit gebeuren vanuit verschillende hoeken. De interventie kwam Ken duur te staan, want daarmee had hij zich de woede van Willem III op de hals gehaald. Die was op zijn minst gezegd beledigd door de inmenging in deze delicate affaire. Het huwelijk was zelfs zo zeer tegen de zin van de prins, dat de hofprediker Den Haag heeft moeten verlaten. “Maar de vernedering van de hoge Nederlandse trots, doordat een Engelse dame trouwde met de oom van de Prins van Oranje, werd hem nooit vergeven”, zo lezen we in een Engels boek (uit 1830) over het leven van bisschop Thomas Ken.

Deze Anglicaanse bisschop moet een bijzonder man zijn geweest, zoals we lezen in een ander 19de eeuws boek, gewijd aan Mary Stuart II. Krämer prijst daarin Ken’s rechtschapenheid: “Ken was en bleef zijn ganse leven geacht en geëerd als een ernstig, oprecht en vroom man, die nooit zijn mening of zijn beginsel opofferde aan nevenbelangen, die, waar het pas gaf, sprak zonder aanziens des persoons en daardoor eerbied afdwong.” Maar duidelijk niet bij Willem III, want tussen hen beiden is het nooit meer goed gekomen.

Reactie van Margaretha

Pezarro constateert in zijn boek dat Margaretha (in een brief van 5 maart 1681) met een zekere minachting schreef over het jonge bruidspaar:

[kost koomen,] den heer van suijlisteijn
is met sijn engelse ladi voorleeden dijns=
dach tot laersom¹Leersum getrout alwaer sij van
suijlisteijn met de wage van bellegarde
naer toe reede, dat alles so averechts toe
ginck datter hier vandoor ijder genoech van
te segge valt , [waermeede blijfve]

Margaretha aan haar man op 5 maart 1681

Een maand eerder had zij dit al geschreven:

wt den haech schrijfvense dat
opt hof Een Juff van Mevrou de prin=
=ses, genaemt Meestres raet²Raet=Wroth inde kraem
van Een jonge dochter is gekoome daer
sij seijt den heer van suijlisteijn³Willem Hendrik van Nassau-Zuylestein vader
van is, het welcke sij hem door den Engels
preedikantT⁴homas Ken heeft doen aensegge, waer
op men seijt hij haer getrout heeft
so dat wij weer Een Engelis laeijdij⁵Lady op
suijlisteijn te verwachten hebbe, ick had
niet gedocht hij hem so soude verslingert⁶Zich verslingeren: Zich verwikkelen, verstrikt raken in een lastige, moeilijke zaak.
hebbe

Margaretha aan haar man op 5 februari 1681

Eind goed, al goed?

Natuurlijk was dit huwelijk het gesprek van de dag in Leersum en omgeving. Hoe dan ook, vanaf dat moment kon lady Jane van Zuylestein zich weer met opgeheven hoofd begeven in adellijke kringen. Ze bracht zeven (wettige) kinderen ter wereld, waaronder haar twee dochters, Henriette en Maria, die beiden met een Van Reede trouwden. Zou Margaretha zich in haar graf omge​draaid hebben als haar dit ter ore was gekomen?