Does size matter?

De kenners onder ons weten dat we met het Bätz-orgel op de galerij een prachtig instrument in huis hebben, waar we trots op kunnen zijn. Dat ons pijporgel landelijke bekendheid geniet en zelfs tot de top vijftig behoort van de mooiste orgels van Nederland, dat hadden we niet verwacht! Onlangs publiceerde De Volkskrant een lijst met de mooiste orgels van Nederland. Het Bätz-orgel van kasteel Amerongen kreeg daarop plek 43. Waarom?

Does size matter? Het kleinste orgel uit de lijst vinden we in Kasteel Amerongen. Het ziet eruit als een met mahonie gefineerde rococo-kledingkast uit 1780. Maar open de luiken en je ziet de pijpen van Gideon Thomas Bätz. De ‘wind’ moet je er zelf intrappen met voetpedalen, zoals bij een harmonium. Zulke huisorgels waren in de 18de eeuw heel geliefd: ieder zichzelf respecterend grachtenpandbezitter had er een. Veel zijn er verloren gegaan of vertimmerd omdat ze in kleinere kerken dienst konden doen. Het Amerongse orgel is origineel en in perfecte staat.
Volkskrant 27-07-2021

In het midden een klavier met daarboven in sierlijke letters G.F. Bätz. Aan weerszijden ronde knoppen met erboven een plaatje met de naam van het betreffende register. — Links en rechts naast het klavier de registers, waarmee je de klank van het orgel bepaalt. Als je echt overweldigend geluid wilt produceren, moet je alle registers open trekken. Eigen foto.

Klankkleuren

Hieronder een prachtige opname van een orgelbespeling door organist Laurens de Man. Hij laat mooi de verschillende klankkleuren van het orgel horen. Per gespeeld stuk worden de gebruikte registers vermeld. De acht registers, vakterm voor klankkleuren, van het orgel zijn: Holpijp 8, Prestant 4, Prestant 8, Flute travers 8, Gemshoorn 4, Fluit 4, Octaaf 2 en Mixtuur II. De getallen achter een register duiden de lengte van de orgelpijp aan en daarmee de hoogte van de klank, een beetje te vergelijken met sopraan, tenor en bas, hoe kleiner het getal, hoe hoger de klank.