Het portret van de zieke Louise

De portrettist Jean Étienne Liotard hield niet van een door ziekte getekend gezicht. Louise Isabella Hermelina was ernstig ziek toen ze zich in 1756 liet portretteren door de grote kunstenaar.

Diagnose van portretten

In het Radboud ziekenhuis in Nijmegen hangt in een lange gang een aantal werkstukken van studenten geneeskunde die een workshop hebben gedaan in het kader van, kort gezegd, goed kijken naar de patiënt om zo een diagnose te proberen te stellen. Het leermoment zit hem hier in het oefenen van goed observeren. De patiënten zijn echter al een paar eeuwen oud en niet meer in leven. Het gaat hier namelijk om figuren die Frans Hals op zijn eigen wijze heeft geschilderd: lekker los en levendig en ‘uit het leven gegrepen’. De ene heeft een rode neus of dikke oorlellen, een ander is pokdalig of heeft een afwijkend oog. Eigenlijk heeft iedereen wel wat als je wat beter kijkt. Wat zou zo iemand gemankeerd kunnen hebben? De weledelgeleerde collegae uit de tijd van Frans Hals moesten het hier ook zo’n beetje mee doen om hun zeer deskundige diagnose te kunnen stellen.

De bedoeling van de natuur

Liotard, de beroemde en in zijn tijd aanvankelijk bijzonder gevierde portrettist, hield niet van de schilderstijl van Frans Hals en zijn tijdgenoten. Liotard wilde volgens de natuur schilderen en de natuur had al die ellende die vaak in gezichten tot uitdrukking komt, niet zo bedoeld. De natuur was vol harmonie! Misschien dat hij daarom zo veel pastels heeft gemaakt. Pastels, die je zo fijntjes glad en zacht kunt laten overkomen en dan vanzelfsprekend zonder tekenen van verval of ziekte.

Het jonge meisje

Dat is hem zeker gelukt bij de dochter van de douairière van Athlone. Wie kent niet de pastel van Maria Frederica van Reede die boven de deur in de bibliotheek hangt? Het portret is geschilderd door Liotard in de periode toen hij voor het eerst in de republiek kwam. Dat was heel succesvol, want voor veel geld tekende hij pastels van bekende Nederlanders. Dit portret van een achtjarig meisje met poezelig snoetje, is bekend geworden als een van de belangrijkste portretten van de beroemde schilder. Helaas, hangt bij ons een kopie van het origineel, dat later in het Paul Getty museum is terechtgekomen, maar het is wel een bijzonder fraaie kopie!

Terminaal ziek

Haar moeder heeft toen ook een pastel laten tekenen, ze was geopereerd aan de borst en verkeerde in een terminaal stadium. Opgegeven. Drie maanden later is ze overleden. Op de pastel van Liotard is niet te zien dat ze al ernstig ziek is. Hij tekende haar zoals hij dacht dat de natuur het had bedoeld.