Van Mekerenkabinetten

In de Grote Zaal bevinden zich twee topstukken van Kasteel Amerongen: de Van Mekerenkabinetten. Zij zijn gedateerd tussen 1700 en 1724. Het is niet overdreven om ze als topstukken te kwalificeren.

Vijf kabinetten, twee sets

Over de hele wereld zijn nóg drie van dit soort bloemenkabinetten te vinden: één in het Victoria and Albert Museum in Londen, één in het Metropolitan Museum in New York en één in het Rijksmuseum in Amsterdam (Let op! Hierover is een nieuwe informatie beschikbaar). En wij hebben er twee! Ze behoren dan ook tot ons Cultureel Erfgoed. De Vereniging Rembrandt heeft ons geholpen om deze kabinetten voor Amerongen te behouden. Elk kabinet is onderdeel van een set, bestaande uit een spiegel, een tafel en twee guéridons. Wij hebben behalve de twee kasten, twee tafels, drie guéridons en geen spiegels.

Jan van Mekeren

De kabinetten zijn niet gesigneerd maar zijn op stilistische gronden aan Jan van Mekeren toegeschreven. Het was destijds gebruikelijk dat meubelmakers hun werk niet signeerden. Van Mekeren was in zijn tijd één van de belangrijkste Amsterdamse kastenmakers. Zo kochten Jan Trip en zijn echtgenote begin 18de eeuw een groot deel van hun meubels bij hem voor hun huis op de Herengracht.

Marqueterie

Van Mekeren zal ongetwijfeld het marqueteriewerk van de beroemde Parijse meubelmaker André-Charles Boulle gekend hebben. Marqueterie is een soort inlegwerk van verschillende kostbare, houtsoorten in verschillende kleuren. Bij ons kabinet zijn ebben-, ivoor-, konings-, palisander- en heel veel andere kostbare houtsoorten gebruikt.

Jan van Mekeren specialiseerde zich in bloemenmarqueterie. De bloemen zijn apart vervaardigd en daarna in boeketten op de kast aangebracht. Ertussen vliegen zeer minutieus en op naturalistische wijze uitgevoerde vlinders en vogels. De vogels zijn vinken. Het was destijds gebruikelijk vinkjes in kooitjes te houden. Of op een stokje zoals Het Puttertje (een distelvink) van Johan Fabricius! Oorspronkelijk was de decoratie nog veel kleurrijker! Zoals ons bloemstilleven van Justus van Huysum in de Gobelinkamer. Waarschijnlijk heeft een dergelijk bloemstilleven ook als voorbeeld gediend. Bloemstillevens waren in die periode heel populair.

Herkomst

Hoe deze sets op het kasteel gekomen zijn, is niet helemaal duidelijk. Er zijn verschillende theorieën over. Wellicht is één set een cadeau van stadhouder-koning Willem III aan Godard van Ginkel geweest. Of zijn vrouw Ursula Philippota van Raesfelt heeft het aangekocht. Van de andere set wordt gedacht dat hij met Henriëtte van Nassau-Zuylestein van kasteel Zuylestein is meegekomen. We weten het niet zeker.

Dit soort kabinetten werd vaak gebruikt om kostbaar tafellinnen of tafelkleden van damast in te bewaren. Vaak ging dergelijk kostbaar textiel als bruidsschat met de bruid mee naar haar nieuwe huis, soms met kabinet en al!

Klimaatonderzoek

Zoals eerder gezegd heeft het Rijksmuseum ook een Van Mekerenkabinet. Daar is het binnenklimaat uiteraard heel gecontroleerd en stabiel. Omdat op Kasteel Amerongen zowel de temperatuur als de luchtvochtigheid schommelt, wordt er nu wetenschappelijk onderzoek gedaan of een stabiel klimaat beter is voor een dergelijk meubelstuk of dat het niet zoveel uitmaakt of zelfs slechter is. De hypothese is dat een gecontroleerd binnenklimaat niet per se beter is voor de conditie van een kast als de onze. Het onderzoek wordt gedaan door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in samenwerking met het Rijksmuseum en de Technische Universiteiten van Eindhoven en Delft.

Het is in ieder geval wel duidelijk dat deze kabinetten museumstukken van topkwaliteit zijn. Iets om trots op te zijn!