Naast alle gedrukte letters die in boeken horen te zijn, zijn er vaak ook allerlei sporen van gebruikers te vinden. Het meest gewoon is dat de eigenaar zijn naam in het boek zet of dat iets formeler doet met een gedrukt ex libris. Maar je komt ook aantekeningen in de kantlijn tegen of op losse papiertjes in het boek. Die losse papiertjes kunnen ook boekenleggers en vergeten aantekeningen zijn. Bijzondere sporen van gebruik door de eigenaren van een boek vind je in een familiebijbel.
Familiebijbels
Het is een Hervormde traditie om een bijbel in huis te hebben en die bijbel wordt vervolgens doorgegeven aan de oudste zoon. Zo blijft de bijbel in de familie. Al vrij snel ontstaat de gewoonte om in die familiebijbel belangrijke levensgebeurtenissen te noteren. Zo ontstaan belangrijke genealogische documenten en een verbintenis tussen meerdere generaties.
Een bijbel was vaak een huwelijksgeschenk en zo beginnen vaak ook de aantekeningen in een familiebijbel. Doordat in Nederland doop-, trouw- en begraafregisters van kerken vaak bewaard gebleven zijn, zijn familiebijbels bij het samenstellen van een genealogisch document vaak minder belangrijk dan elders. Familiebijbels kunnen wel een extra inkijkje geven in de levens van de eigenaren van die bijbels.
Gijsbertje en Rogier
In de boekenkast naast de schouw ligt de statenbijbel van Gijsbertje van Lockhorst en Rogier van Blanckestijn. Gijsbertje en Rogier woonden in Utrecht en ze handelden in wijn. Het is onbekend hoe deze bijbel precies op Kasteel Amerongen terecht gekomen is.
Bij hun huwelijk op 11 februari 1674 kregen zij deze statenbijbel en daarna tekenden zij alle belangrijke gezinsgebeurtenissen aan in deze bijbel. Te beginnen met hun huwelijksdatum, zwangerschappen, geboortes en overlijdens. In deze statenbijbel wordt elke twee jaar vermeld, dat zij voor de eerste, tweede en, in totaal vijfmaal, “in de craam is gecomen”. Ook de doopdatum, predikant en de kerk in Utrecht worden beschreven. In 1686 is zij voor de laatste maal in de “craam gecomen”.
Steen en graveel
Hierna worden geen geboortes meer vermeld, totdat in 1696 het volgende wordt beschreven:
mijn man is droevigh
gestorve nadat hij meer dan 9 jaare seer
pijnelijck had gegaen van steen en graveel1graveel: gruis
Steen en graveel zijn blaassteen en blaasgruis of niersteen en niergruis. Precies zullen we waarschijnlijk nooit weten wat Rogier had. Het verwijderen van blaasstenen gebeurde al sinds de Romeinse tijd en in 1659 verwijderde de Amsterdamse smid Jan de Doot een blaassteen bij zichzelf. Een schilderij van Jan die trots zijn blaassteen toont en de steen zelf liggen in het Anatomisch Museum in Leiden.
Na het overlijden van Rogier is de steen uit zijn lichaam verwijderd en deze bleek ongeveer 220 gram te wegen. Het valt te raden of dit de reden is dat zijn vrouw de laatste tien jaar van zijn leven niet meer “in de craam is gecomen”.
| Archiefstukken | |
| HUA711.98 Nederduits-gereformeerde gemeente, Registers van aantekening van de huwelijksgeboden en van voltrekking van de huwelijken, 1590-1595, 1600-1811 | Pagina 718: Trouwinschrijving Rogier Blanckesteijn en Gisberta van Lockhorst, 11-02-1674 |
| HUA711.6 Nederduits-Gereformeerde gemeente, Registers van gedoopten, 1612-1811 | Pagina 509: Doopinschrijving Cornelis van Blanckesteijn, 16-01-1676 |
| HUA711.6 Nederduits-Gereformeerde gemeente, Registers van gedoopten, 1612-1811 | Pagina 599: Doopinschrijving Justus Blanckesteijn, 20-02-1678 |
| HUA711.7 Nederduits-Gereformeerde gemeente, Registers van gedoopten, 1612-1811 | Pagina 5: Doopinschrijving Maria van Blanckesteijn, 20-06-1680 |
| HUA711.7 Nederduits-Gereformeerde gemeente, Registers van gedoopten, 1612-1811 | Pagina 110: Doopinschrijving Wilhelmus van Blancksteijn, 17-09-1682 |
| HUA711.7 Nederduits-Gereformeerde gemeente, Registers van gedoopten, 1612-1811 | Pagina 267: Doopinschrijving Justus Blanckesteijn, 14-02-1686 |
| HUA34-4.884 Notarissen in de stad Utrecht 1560-1905 (H. van Hees) | Akte 197: Gysberta van Lockhorst wed. Rogier van Blankestein geeft samen met andere crediteuren van voormalig burgemeester van Amersfoort Guilliam Teekman opdracht om een proces te voeren tegen Johan Bruyn en Thomas Delcourt (19 maart 1705) |
| HUA34-4.884 Notarissen in de stad Utrecht 1560-1905 (H. van Hees) | Akte 284: Gisberta van Lockhorst, wed. van Rogier van Blanckesteyn, koopvrouw in wijnen, machtigt haar zoon Willem om geld te innen van Willem de Gruyter en Piter du Quesne (20 november 1706) |
| HUA711.130 Registers van overledenen, aangebracht bij de Momboirkamer, 1623-1811 | Pagina 467: Begraafinschrijving Gijsberta van Lockhorst, 22-10-1724 |
| Object | Maker | Datering | Materiaal | Vaste plek (Atlantis) |
| Statenbijbel | Weduwe Paulus van Ravesteijn | 1661 | Bibliotheek (7275) |
Geef een reactie