Mevrouw Rosande

Dat we een bijzondere adelsbibliotheek hebben, weten we allemaal, maar er is één boek waar historici vaak naar vragen en dat zijn dan vooral culinair historici. Dat is het kookboek van Mevrouw Rosande.

Er is door eerdere conservatoren naar gekeken: in zowel het vriendenbulletin als in het boekje Keukengeheimen en tafelgebruiken staan recepten opgenomen. Recenter hebben culinair historica Manon Henzen en ook wijnhistorica Mariëlle Beukers met het boekje gewerkt. Er zijn heel veel aspecten die fascinerend zijn aan dit kookboek. Dat zijn natuurlijk de recepten, zelf, maar er is ook de vraag wie mevrouw Rosande eigenlijk was. Tot die vraag beperk ik me in dit stukje.

Rosande

Oud-conservator Marieke Knuijt heeft uitgezocht wie het zou kunnen zijn. Dat uitzoeken is een avontuur op zich, waarbij je op verschillende manieren naar het boekje kan en moet kijken. Om te beginnen is er natuurlijk de naam: mevrouw Rosande. Wie of wat is Rosande? In de Rosandepolder tussen Arnhem en Oosterbeek, lag vroeger het Kasteel Rosande. Ook Kasteel Rosande werd in 1672 door de Fransen verwoest, alleen werd het niet herbouwd. De titel bleef wel bestaan.

Maria van Leyden van Leeuwen

De familie Van Wassenaar leverde de heer van Rosande. Eind zeventiende eeuw is er een Frederik Willem van Wassenaar van Rosande die trouwt met Maria van Leyden van Leeuwen (1659-1702). Er is gekeken hoe oud het papier is (door middel van de watermerken) en dat dateert tussen 1683 en 1698. Dit is de periode dat Maria van Leyden van Leeuwen mevrouw Rosande was. Volgens Marieke Knuijt, oud-conservator van Kasteel Amerongen en nu conservator bij het Gelders Landschap en Kastelen zou het heel goed kunnen dat zij onze Mevrouw Rosande is.

Het bewijs is alleen nogal dun, dus dan moet je gaan kijken of er meer aanknopingspunten zijn. En die zijn er! Er worden in het receptenboekje een aantal mensen genoemd die recepten bijgedragen hebben. Er zijn recepten van een Madame Kinschot en een Madame Colyer. Twee zussen van Maria zijn getrouwd met respectievelijk een Kinschot (Theodora Catharina, in de blauwe jurk) en een Colyear (Alida, zittend in de lichte jurk). Daarnaast komen de namen Wassenaar en Catwijk voor en die vinden we terug in de schoonfamilie van Maria.

Engeland

Maar er is nog meer! Maria’s vader, Dirk van Leyden van Leeuwen, was burgemeester van Leiden, maar ook regelmatig ambassadeur in Engeland. Hij verkeerde ook in Nederland in ambassadeurskringen. Er staat een recept in dat van een Milady Dursley afkomstig is. Dit zou de vrouw van ambassadeur Dursley kunnen zijn die van 1689-1695 in Holland zat. Ook is er een recept voor erwtjes van ene Mons. d’Avaux. Er was in die tijd ook een Franse ambassadeur in Den Haag die zich Comte d’Avaux noemde.

Er komen ook namen voor uit Engelse hofkringen. Juffr. Montagu, Milady Nottingham en Milord Arundel zijn allemaal namen van mensen die Maria van Leyden van Leeuwen aan het Engelse hof ontmoet kan hebben. Mogelijk is ze als jonge, ongetrouwde vrouw met haar vader mee geweest.

Meer handschriften

Het kookboekje heeft nog veel geheimen te onthullen. Het is bijvoorbeeld van twee kanten beschreven in twee verschillende handschriften. Het ene is waarschijnlijk mevrouw Rosande zelf en 17e eeuws, maar vanaf de kant waar ‘Mevrouw Rosande’ op de kaft staat, is het handschrift van latere datum en staan de recepten bovendien gerubriceerd. Heeft iemand daar recepten van mevrouw Rosande uit een andere bron overgeschreven?

Amerongen

De vraag is ook hoe het boekje in Amerongen komt. Hoogstwaarschijnlijk via Louise Isabelle Hermelina van Wassenaer, vrouw van de vierde graaf. Haar grootvader was de zwager van Maria van Leyden van Leeuwen. Dat lijkt logisch, maar dan zijn er nog behoorlijk wat andere plaatsen waar het boekje terecht had kunnen komen. Bijvoorbeeld op Duivenvoorde.

De onderstaande bronnen verwijzen naar externe websites en die verwijzen weer naar onderzoek dat gedaan is door Marieke Knuijt, oud-conservator van Amerongen en nu conservator bij het Gelders Landschap.