Hygiënisch keramiek

Porselein dat hygiënisch schoon is? Of dat voor hygiëne werd gebruikt? Keramiek werd door de eeuwen heen niet alleen voor eetserviezen gebruikt, maar ook voor de persoonlijke hygiëne. Zo kunnen we bijvoorbeeld denken aan het bidet, het porseleinen urinoir, het scheerbekken, het lampetstel, de bourdalou en nog veel meer. Hieronder zal ik er een paar bespreken.

Lampetstellen

In het kasteel vinden we diverse lampetstellen, zoals in de Lodewijkskamer. Lampet komt van het Franse woord ‘Lampette’, dat lamp betekent. Omdat de olielamp qua vorm en materiaal op de kan leek, zal de naam daarop geïnspireerd zijn.

Het lampetstel kunnen we zien als een voorloper van de wastafel zoals we die nu kennen. Men gebruikte dit toen er nog niet overal stromend water in huis was. Vaak bestond een lampetstel uit een waskom, een waterkan of lampetkan, soms een zeepbakje en een kammenbakje. Tijdens het gebruik zijn er vaak onderdelen verloren geraakt en zijn veel lampetstellen incompleet geworden. Ook wij hebben diverse losse lampetkannen, zeepbakjes, kommetjes en dekseltjes. Het lampetstel dat op de Lodewijkskamer staat daarentegen, is ongewoon compleet, met twee lampetkannen, twee schalen, twee zeepdozen (met deksel!), twee kandelaars, een lekbak en twee ‘pots de chambre‘ (po’s).

De kan gebruikte men om schoon water te halen, koud of warm. Het was makkelijker om hiervoor een kan te gebruiken dan een kom. Het water bleef zo ook langer warm. Lampetstellen gebruikte men tot de vijftiger jaren van de 20e eeuw. Daarna kwam de vaste wastafel met stromend water in zwang.

Bidet

Bidet is Frans voor pony. In het oud-Frans betekende het ‘draven’. Men ging schrijlings op een bidet zitten, alsof je ging ponyrijden. Dus niet in dameszit. Een bidet gebruikte men om zich na het gebruik van het toilet te wassen. Aanvankelijk, vanaf de 18e eeuw, gebruikten vooral vrouwen het bidet. Later, eind 19e eeuw, deden mannen dat ook.

Waarschijnlijk is het bidet uitgevonden door een meubelmaker van de Franse koninklijke familie aan het begin van de 18e eeuw. In eerste instantie kon je het bidet (en de nachtpot) in de slaapkamer vinden. Twee eeuwen later verhuisde het naar de badkamer.

Grappig is dat de Engelsen schone geslachtsdelen slecht vonden. Het kon leiden tot immoreel gedrag dachten ze destijds… Tegelijkertijd waren in Frankrijk luxe bidets met fluweel en goudversiering te koop.

Bourdalou

Een bourdalou is een po of ondersteek. In de 18e en 19e eeuw gebruikten dames uit de hogere standen deze om in te plassen. Het was onder andere een po voor onderweg. In dat geval werd het ook wel koetspot genoemd. Dat was natuurlijk best praktisch bij lange reizen per koets. De bourdalou was smal en had een handvat en kon dus makkelijk door vrouwen in staande positie gebruikt worden. De dames droegen in deze tijd nog geen onderbroek. Dit porseleinen voorwerp een ‘sauskom voor dames’ noemen is best leuk gevonden. Hoewel… toch maar even opletten als je bij de kringloopwinkel een sauskom koopt!