De Van Reedes ten voeten uit

Op het eerste gezicht lijken de portretten ten voeten uit zoals ze nu op de Galerij hangen, een homogene eenheid. Niets is minder waar. De schilderijen zijn niet allemaal uit dezelfde periode, sommige zijn een kopie van een schilderij dat elders hangt, andere hebben altijd elders gehangen, weer andere hebben al wel eerder op de Galerij gehangen. Wat waar wanneer gehangen heeft is niet altijd duidelijk. Daar moet nog nader onderzoek naar gedaan worden.

De basis

Basis van de portrettengalerij zoals hij nu is, is de serie portretten ten voeten uit die Jurriaen Ovens van Godard Adriaan van Reede, Margaretha Turnor en hun zoon Godard van Reede van Ginkel. Bij het naar beneden halen van de portretten van Margaretha en Godard Adriaan voor de Rampjaarexpositie, bleek dat het schilderij van Godard Adriaan gesigneerd en gedateerd is. De datering moet zijn 1663. Deze portretten hingen waarschijnlijk in het huis aan de Kneuterdijk.

Nageschilderd

Portretten van de voorouders van Godard Adriaan zijn postuum geschilderd vaak naar reeds bestaande portretten. Zo zijn de portretten ten voeten uit van de ouders van Godard Adriaan, Godard van Reede en Anna van den Boetzelaer, geschilderd naar portretten die nu in de eetzaal hangen. Als je goed kijkt zie je dat Goert van Reede van Saesveld en Geertruid van Nijenrode erg lijken op het portret van de lange gang. Hun kleding is overgenomen van de grafzerken in de Andrieskerk.

Ook portretten ten voeten uit van latere datum werden wel nageschilderd naar reeds bestaande portretten. Zo heeft het portret van Frederik Willem van Reede in de Lodewijkskamer als voorbeeld gediend voor het portret ten voeten uit van hem op de Galerij en is het gezicht van Frederik Adolf te herkennen op een ouder portret van Kasteel Middachten.

Vraagtekens

Er zijn nog veel vraagtekens. In welke ruimtes hebben ze ooit gehangen? Hoort het portret ten voeten uit van Godard van Reede van Ginkel in de eetzaal eigenlijk in de portrettengalerij? Hoort het portret ten voeten uit van Frederik Adolf, de broer van Godard Adriaan, dat nu in de Grote zaal hangt, eigenlijk ook in deze serie? Ook is niet duidelijk wie opdracht gegeven heeft voor het schilderen van deze portretten. Godard Adriaan of Godard van Reede van Ginkel of misschien zelfs Henriette van Nassau-Zuylestein?

Om een beetje orde te scheppen in de chaos, staat onderaan dit verhaal een tabel met alle Van Reede portretten ten voeten uit. Voor het maken van de tabel zijn twee bronnen gebruikt: de eigen collectieinformatie van het kasteel en de website van de RKD. De site van de RKD biedt meer informatie, maar niet alle schilderijen zijn daarin opgenomen.

Overzicht van alle portretten ten voeten (staand) uit van Van Reedes

KA: Collectie Kasteel Amerongen
RKD: RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis
Als er niets genoemd staat, heeft die bron geen (aanvullende) informatie. Ordening van de tabel: links de heren, rechts de dames, aan de binnenzijde de toeschrijvingen.

Wat opvalt

Op basis van de tabel kunnen wel de volgende zaken zeggen:

• De portretten ten voeten uit van Godard Adriaan van Reede, Margaretha Turnor en Godard van Reede van Ginkel als zestienjarige horen bij elkaar. Alle drie de schilderijen zijn geschilderd door de in zijn tijd bekende schilder Juriaen Ovens.
• Qua formaat lijkt het erop dat het portret van Ursula Philippota door Johan Merck echt bedoeld is als onderdeel van de serie. Het portret van Godard van dezelfde schilder is een stuk kleiner. Zou dit door Bentinck aangepast zijn om het te laten passen in de eetzaal? 
  Merck is overigens een groot enigma. Het enige dat zeker lijkt te zijn is dat hij eind 17e eeuw opduikt aan het hof in Berlijn. De RKD gaat ervan uit dat de portretten gemaakt zijn in de jaren 70 van de 17e eeuw, terwijl Kretschmar ze dateert vanaf het moment dat Merck in Berlijn is.
• Door het formaat kan je ervan uit gaan dat de portretten van de voorouders van Godard Adriaan die toegeschreven zijn aan Gerard Hoet, echt voor een portrettengalerij bedoeld zijn. Gerard Hoet kwam in 1674 naar Utrecht. Hoe verhouden de portretten van Merck zich tot die van Hoet? Waarom zijn er niet gelijk portretten van Van Ginkel en Ursula Philippota gemaakt door Hoet?
• De portretten van Henriëtte en Louise Isabella Hermelina zijn waarschijnlijk bij leven gemaakt. Het portret van Frederik Christiaan is mogelijk bij leven gemaakt, dat van Frederik Willem, de vierde graaf, niet. 
• De portretten van de vijfde graaf en Annebetje zijn gelijktijdig gemaakt door dezelfde kunstenaar, dus zeker als eenheid bedoeld. Vraag is of de portretten ook bedoeld waren voor de portrettengalerij: het formaat klopt net niet. Of wilden ze zichzelf net iets gro(o)t(s)er doen lijken dan de rest? 
• De schilderijen van beide Frederik Willems (vierde en zesde graaf) zijn geschilderd door dezelfde schilder, maar het schilderij van de zesde graaf past door het formaat en de opzet (met paard) niet in de portrettengalerij.