Apollo en Marsyas

In de hal van het kasteel hangt een groot schilderij met daarop een naakte man die een man vast houdt die geboeid is. Als je goed kijkt, zie je dat de geboeide man behaarde benen heeft: hij is een faun, half mens half bok. Dit schilderij hangt niet toevallig in de hal, het gaat over de mythe over Apollo en Marsyas, over de bestraffing van de hoogmoed en hoe de hogere beschaving zegeviert over de lagere beschaving.

Groot zwart vat met daaop in rood links een vrouw met een lier, dan Marsyas (met een staart boven zijn billen) die de fluit zit te spelen, daarnaast staat Apollo in zijn nakie met een doek nonchalant over zijn schouder en een tak met bladeren in zijn hand Helemaal rechts een tweede vrouw. — Marsyas speelt op de fluit voor Apollo en twee muzen, aardewerken pot om water en wijn te mixen, 430-410 vChr, Attica (Griekenland), © The Trustees of the British Museum

Marsyas en de fluit

De godin Athene had de aulas uitgevonden, een fluit met dubbel riet, een beetje vergelijkbaar met de hobo. Als ze erop blies werd ze door de andere goden uitgelachen, omdat ze er dan uitzag als een brulkikker met roze wangen! Ze gooide het instrument boos weg, de Olympus af. De faun Marsyas vond het. Na een paar maanden oefenen, lukte het hem om de prachtigste melodieën te spelen.

Hij was echter zo dwaas om in zijn overmoed Apollo, de god van de muziek, uit te dagen en te stellen dat hij, mooiere muziek kon maken. Na een niet helemaal eerlijk verlopen wedstrijd, waarbij Apollo behoorlijk wat trucjes uithaalde, was het unanieme oordeel van de jury, bestaande uit de Muzen (nota bene zusters van Apollo!), dat Apollo gewonnen had. Om Marsyas te straffen dat hij het gewaagd had een god uit te dagen, vilde Apollo hem levend en hing zijn vel aan een dennenboom als een les en waarschuwing voor iedereen.

Een gespierde, wel geproportioneerde naakte man draagt nonchalant een doek om zijn schouder die zijn edele delen bedekt. Hij is bezig een koord om de hand van een liggende faun te knopen. Hij heeft een ontbloot bovenlijf en behaarde poten, zijn linkerarm houdt hij amechtig omhoog. Apollo staat voor het gezicht van de faun. Tussen Apollo en de faun ligt een soort panfluit op de grond. Links achter gluren twee personen van achter een boom naar wat er gebeurt. — Apollo en Marsyas, anoniem, 1600-1699. Collectie Kasteel Amerongen.

Hoogmoed

De algemene boodschap is dus hoogmoed (hybris) komt voor de val. Andere interpretaties worden ook gegeven zoals de superioriteit van snaarinstrumenten (Apollo bespeelde de lier) over blaasinstrumenten. In de 17e eeuw zal de boodschap dat de hogere beschaving, de god Apollo, de lagere beschaving, in de vorm van een beestachtige faun, een lesje leerde, de hooggeboren adel zeker aangesproken hebben. Mythes zijn bij uitstek geschikt om een dergelijke moralistische boodschap over te brengen. Tevens laat je als hooggeborene zien dat je een goede opvoeding hebt genoten en kennis hebt van de klassieken. Het schilderij hangt dan ook niet voor niets in de hal waar de gasten werden ontvangen.

Het is niet het enige schilderij in de hal dat verwijst naar de hoogmoed, recht tegenover Apollo en Marsyas hangt een schilderij met de de fabel van de wolf en het lam.