Het is vreselijk heet in de maand juli van het jaar 1667. Margaretha Turnor klaagt dat de hitte niet is te harden en dat er wel weer geen appels en peren geoogst zullen worden. Er zijn nu al nauwelijks kersen. Bovendien, oppassen met vuur zou je zeggen. Margaretha schrijft op 8 juli:
[sal,] Eergiste sijnde beededach heeft men
Margaretha Turnor aan haar man op 8 juli 1667
ficktoorije1Victorie int veen2Veenendaal gebrant waerdoor een swaer brant is ontstaen en inde dartich
huijse gans afd gebrant sijn, wij hebbe ons
hier stil gehoude also mij geen picktone3pekton sijn
gesonde hebben wij niet gebrant
Ze bericht dat in Veenendaal op 6 juli de overwinning is gevierd. Waarschijnlijk heeft dit te maken met de bekende Tocht naar Chatham van Michiel de Ruyter en Cornelis de Witt.
Feest
Maar het is daar niet goed afgelopen in ’t Veen, want verscheidene huizen, wel meer dan dertig, zijn in brand gevlogen, schrijft ze. Berichten hierover vanuit Veenendaal zelf spreken van meer dan vijftig huizen.
Vaak werden pektonnen gebruikt om een feestje luister bij te zetten. Ook vuurwerk en zogenaamde sissers waren gemeengoed bij dit soort gelegenheden en de vreugdevuren beperkten zich niet tot brandende pektonnen… De brand in Veenendaal ontstond op de markt bij de kerk, de plek bij uitstek voor deze gemeenschapsvieringen.
Brandbaar
De meeste huizen zullen waarschijnlijk niet van steen zijn gebouwd, maar van hout en stro. Die zullen wel een grage prooi van de gulzige vlammen zijn geweest. Op de hoek van de markt bevond zich de herberg “De Berendans” en verderop in de Kerckstraat stond het huis van de notaris. Waarschijnlijk waren deze panden wel geheel of gedeeltelijk van steen opgetrokken. Het verlies van deze beide panden wordt misschien om die reden in de annalen nog eens extra genoemd. Al met al was het een ramp van grote omvang voor de arme turfstekersgemeenschap.
Vervolg
Dominee Brinckhuys werd naar Amsterdam gestuurd, de stad waar hij was geboren, om geldelijke steun te vragen. Dertig jaar later waarschuwt het Veenraadschap nogmaals voor het gebruik van vreugdevuren en vuurwerk en verwijst daarbij naar de brand in 1667.
Amerongen
Margaretha schrijft op ogenschijnlijk onderkoelde toon dat men in Amerongen niets had gevierd, omdat ze geen pektonnen ontvangen had.
Archiefstukken | |
RAZU152.393 Stadsbestuur Rhenen | Concept van een brief van den magistraat van Rhenen aan de regeering van Amsterdam, houdende een verzoek om Ds. Joannes Brinckhuys, predikant te Veenendaal, naar Amsterdam te mogen afvaardigen, als oud inwoner dier stad, om eene collecte te houden voor de slachtoffers van den brand, die 6 Juli 1667 te Rhenen en Veenendaal gewoed heeft |
HUA1001.2227 Amerongen, 8 juli 1667 | Brief van Margaretha Turnor |
Geef een reactie