Het leven van Henriëtte van Nassau-Zuylestein, echtgenote van Frederik Christiaan van Reede, werd getekend door verlies. Haar echtgenoot overleed vier jaar na hun huwelijk. Haar jongste kind, Ursula Christina Reiniera, was toen 2,5 maand oud. De drie kinderen die Frederik Christiaan en zij gekregen hebben, overleden alle drie voordat zij de dertigjarige leeftijd bereikten. In de grote zaal hangt een groot schilderij van de drie overleden kinderen, geschilderd naar jeugdportretjes, door M.L.C. Clifford.

Liefdeskoppel

Het plafondstuk in de grote zaal is eveneens van de hand van Clifford. Zou Henriëtte het hebben laten schilderen ter nagedachtenis aan haar man? Verbeelden Aurora en haar geliefde Cehpalus Henriëtte en haar echtgenoot Frederik Christiaan? Het kwam in 18de eeuw vaker voor dat persoonlijke gebeurtenissen verbeeld werden door een allegorie of een mythologische voorstelling.

Cephalus en Aurora in een landschap. Titel in het Latijn in ondermarge.
Aurora achtervolgt Cephalus met haar verloren liefde, Antonio Tempesta, 1606. Collectie Rijksmuseum

Een nieuw begin

Echter het plafondstuk in de grote zaal dateert uit 1726. Frederik Christiaan was in 1719 overleden. Is het aannemelijk dat Henriëtte zeven jaar na zijn dood nog opdracht heeft gegeven om een plafondstuk ter nagedachtenis van hem te maken? Misschien wel. Pas in 1726 nam ze voor het eerst na haar huwelijk met Frederik Christiaan intrek in het kasteel. Haar schoonmoeder, Ursula Philippota, wilde namelijk naar kasteel Amerongen gaan als het haar uitkwam. Tijdens haar huwelijk woonden Henriëtta en haar echtgenoot niet op kasteel Amerongen. Ook na de dood van haar man mocht Henriëtta alleen met de toestemming van Ursula Philippota incidenteel op kasteel Amerongen verblijven. Zelfs na het overlijden van Philippota duurde het, vanwege de afwikkeling van de erfenis, nog tot 1726 voordat Henriëtte op het kasteel ging wonen. Zou het plafondstuk van Aurora een nieuw begin symboliseren?

Conclusie

Beide betekenissen, Henriëtte en Frederik Christiaan als liefdeskoppel of een nieuw begin zijn mogelijk. Maar we weten het niet zeker. Ook kan het zijn dat de Aurora op Oranienstein, een kasteel in bezit van haar vriendin Maaike Meu, haar geïnspireerd heeft. Er zijn geen schriftelijke bronnen die uitsluitsel kunnen geven. Dus wie het weet mag het zeggen.

BronnenFeiten
Benjamins, Rosalynn (2023). Licht in de duisternis. Een iconografische analyse van de plafondschildering in de grote zaal
van kasteel Amerongen
. Utrecht: Bachelorscriptie Kunstgeschiedenis (oude kunst)
p. 28 – 29 liefdeskoppel p. 27 Marie-Louise van Hessen-Kessel, Oranienstien, Aurora, p. 30 huwelijk 1715, overlijden van Frederik Christiaan 1719, p. 31 de rol van Ursula Philippota, na haar overlijden in 1721 onenigheid over verdeling erfenis. In 1726 opgelost. Henriëtta gaat op kasteel Amerongen wonen, precies de datering van de plafondschildering
Een foto van het middengedeelte van een gestuct plafond. In het midden is een ovale plafondschildering te zien. Eromheen is een gestucte lijst van gestileerde, in elkaar gestoken acanthusbladeren. Het ovaal wordt weer omlijst door een rechthoek bestaand uit gestucte decoratie van zonnebloemen en acanthusbladeren. Daarbinnen bevindt zich een zwart gemarmerde lijst. Tussen deze lijst en de ovale gestucte lijst is de ruimte opgevuld met een gestucte decoratie bestaand uit takken met eraan rozen en bladeren. Om de rechthoek is een gedeelte van het barokke stucwerk van het plafond te zien met rechtsboven en linksonder een schelp met aan beide zijden gestileerde planten. Rechtsonder en linksboven is een gedeelte van de gestucte decoratie van gestileerde planten in de vorm van een gedraaide spiraal naar binnen alsof het slagroom is. Op de plafondschildering zijn de twee belangrijkste figuren zwevend boven elkaar, half op een wolk leunend, geschilderd. De wolk is aan de bovenkant licht en aan de onderkant heel donker van kleur. Van de bovenste figuur zijn alleen de blote schouders en een bloot rechterbeen te zien. Ze draagt een kroon van laurierbladeren en heeft om zich heen een rozerood kleed gedrapeerd waarvan het grootste gedeelte achter haar aan wappert. Achter haar hoofd is een stralenkrans te zien. Ze kijkt liefdevol naar de persoon onder haar, waarschijnlijk een man. Hij is ook bloot met om zijn bovenlijf een geel doek en om zijn onderlijf een blauw doek gewikkeld. Hij lijkt ook een soort krans te dragen. Er zijn van hem twee blote benen te zien. Zijn rechterarm heeft hij naar voren gestrekt met de palm omhoog. Hij kijkt omhoog naar de vrouw. Achter de wolk is nog een kleiner figuurtje te zien met vleugels en ook een krans om het hoofd. Alleen de bovenkant van het lijf is te zien. Op de achtergrond van de schildering zijn wat vage, lichte en donkere wolken te zien.
Aurora, M.L.A. Clifford, 1726. Collectie Kasteel Amerongen. Foto: A.J. van der Wal, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

Gerelateerde berichten