Margaretha op de vlucht

Godard Adriaan vertrekt in September 1671 op missie naar Berlijn. Margaretha neemt afscheid van hem in Wezel. Ze heeft er niet veel vertrouwen in. Wel in de kwaliteiten van haar man, maar niet in de situatie in het land. Op de terugweg reist ze langs haar schoondochter op Kasteel Middachten, die hoogzwanger is. Het weer is slecht en de reis duurt lang.

Margaretha is zich bewust van de naderende oorlog. Door de omweg die Godard Adriaan naar Berlijn gemaakt heeft, doorziet hij (een deel van) het snode plan van Lodewijk XIV. Hij keert in November 1671 terug naar de Republiek om de Staten Generaal te waarschuwen. Ondanks zijn waarschuwing gebeurt er niets. Johan de Witt sluit weliswaar een verdrag met Spanje, maar dat maakt niet veel indruk. Margaretha begint om zich heen te kijken wat veilige plekken zouden kunnen zijn als het echt oorlog wordt. Tussen de bedrijven door speelt de zwangerschap van schoondochter Ursula Philippota: wat als Margaretha met een hoogzwangere of net bevallen vrouw moet vluchten?

De voorbereidingen op de oorlog in de Republiek gaan stroperig. Er wordt veel overlegd en veel op papier in orde gemaakt. Maar is het ook in orde? Er worden weliswaar soldaten geworven, maar in orde…, dat is toch echt iets anders. Ook de Grebbelinie blijkt niet op orde te zijn en het is ook teveel werk om hem op orde te krijgen. Ook de voorbereidingen aan de IJssel verlopen moeizaam.

Gelukkig wordt de jongste Van Reede telg nog geboren voor Margaretha moet vluchten. Dat is een zorg minder! Het is een meisje en ze heet Reiniera…

Volkomen onverwacht vallen de Engelsen in maart 1672 de Smyrnavloot aan. Vlak daarna, op 27 maart, verklaren de Engelsen de Republiek de oorlog. Margaretha maakt er in haar brief niet veel woorden aan vuil. Ze geeft aan dat het de algemene opinie is dat het een zware zomer wordt. Vervolgens gaat ze over tot de orde van de dag.

Begin april 1672 begint voor Margaretha het idee van oorlog concreter te worden. Het Staatse leger mobiliseert aan de IJssel, onder andere op Middachten, het kasteel van schoondochter Philippota. Door de aanval van de Engelsen is ook de grote vraag waar ze heen zullen vluchten: naar hun eigen huis in Den Haag of toch maar naar Amsterdam? Tot overmaat van ramp laat de post het ook nog afweten.

Zoon Godard is gelegerd aan de IJssellinie. De IJssellinie is de belangrijkste verdedigingslinie van de Republiek, maar Margaretha heeft er een hard hoofd in. En dat met de IJssellinie is maar één ding: ook voor de legerleiding en de politiek heeft ze geen goed woord over. Bij de revue, de presentatie van de troepen, waren generaals van het leger afwezig en toen was haar zoon opeens wel goed genoeg om als generaal rond te rijden. omdat de hoge heren het af lieten weten.

Ondertussen heeft Margaretha niet stil gezeten. Ze was in april al bezig met het inpakken en eind mei meldt ze dat ze een huis met pakhuis gehuurd heeft aan de Nieuwe Herengracht in Amsterdam. Met een schip brengt ze het belangrijkste goed naar Amsterdam. Het liefst zou ze de kleinkinderen en haar schoondochter vast naar Amsterdam brengen, maar Philippota heeft duidelijk andere ideeën en dat terwijl de Fransen oprukken… De burgers in de steden beginnen de stress inmiddels ook te voelen en komen in opstand. Iedereen begint te vluchten, Margaretha stuurt Philippota en de kinderen vast naar Utrecht en blijft zelf in Amerongen om de laatste zaken te regelen. Ze blijft twijfelen over Amsterdam, wat als Lodewijk XIV dat wil belegeren?

De Fransen komen ook via de Rijn in een hoog tempo richting de Republiek. Ze zijn inmiddels Wezel voorbij en plunderen dat het een lieve lust is. Op 12 juni schrijft Margaretha dat ook de Engelsen doen weer een aanval doen. En Margaretha blijft nog in Amerongen… tot ze écht slecht nieuws krijgt.

In de nacht van 12 op 13 juni wordt Margaretha wakker gemaakt door haar pleegzoon Welland. Op de 12e zijn de Fransen de Rijn over gestoken. Margaretha moet nu echt weg. De dag erna schrijft ze haar man een uitgebreide brief over de vlucht.

Schoondochter Ursula Philippota was niet in Amerongen toen Margaretha moest vluchten. Zij zat in Utrecht om zo dicht mogelijk bij haar man te zijn en hem zo vaak mogelijk te kunnen zien. De dag na haar eigen vlucht naar Amsterdam, gaat Margaretha terug naar Utrecht om haar schoondochter en de kleinkinderen te halen. 

De onrust in de steden groeit, in Utrecht en Amsterdam merkt Margaretha dat direct. 

Margaretha, haar schoondochter en de kleinkinderen proberen er samen het beste van te maken in Amsterdam. Door het vollopen van de Oude Hollandse waterlinie is Margaretha in Amsterdam relatief veilig, maar het is lastig wennen aan de nieuwe situatie. Niet alleen voor Margaretha. Dat samenwonen met je schoondochter is ook niet het allermakkelijkst…

Ook wordt langzamerhand duidelijk wat het betekent dat Utrecht Frans is in plaats van “gewoon” Utrechts. De Fransen beginnen bovendien de gevluchte Utrechters te dreigen. In Utecht heeft inmiddels de Hertog van Luxumburg het voor het zeggen en die schijnt een groot genoegen te scheppen in het schrijven van dreigbrieven…. De inkwartiering van de Franse soldaten, die bijna allemaal ziek zijn, trekt een grote wissel op Utrecht en zelfs de vrouwen komen in opstand.

Op 20 augustus worden de gebroeders De Witt vermoord, alles speelt zich af tegenover het huis van Margaretha in Den Haag. Hoewel Margaretha er weinig over loslaat, beschrijft ze wel de verschuiving van de macht.