Er is wel eens wat discussie over de afbeeldingen op onze Berlijnse wandtapijten in de Gobelinkamer:

Blaadjes aan de bomen in de winter?

Schapen scheren hoort niet bij de zomer, maar bij de lente!

Waarom zijn er vijf wandtapijten en vier seizoenen?

willekeurige bezoekers bij willekeurige rondleidingen

Dankzij het onderzoek van Hillie Smit weten we nu dat er niet iemand zomaar wat bedacht heeft, maar de afbeeldingen van onze wandtapijten behoren tot een traditie van afbeeldingen van seizoenen en maanden.

Bezigheden van de maanden

De wandtapijten uit de Gobelinkamer blijken grote overeenkomsten te hebben met een serie van vijf wandtapijten die in Engeland zijn geweven. Deze worden bewaard te Ham House in Richmond, Engeland. Dat is in eigendom van de National Trust. De wandtapijten worden aangeduid met ‘Maanden’ of ‘Seizoenen’. Ook hier komen verschillende figuurgroepen voor die het seizoen of de maand weergeven. Bij deze tapijten staat ploegen en zaaien voor de maanden februari en maart. Het melken van koeien staat voor april. Schapen scheren en de hooioogst staan voor juni en juli. De valkenjacht en maaien staan voor mei en augustus en tot slot staat de wijnoogst voor oktober. Waarschijnlijk zijn ze in Soho gemaakt door wevers die bij de weverij Mortlake gewerkt hadden. 

In een heuvellandschap staat een man met een zeis, een vrouw tilt het hooi op. Achter de man met de zeis zit een man met zijn zeis onder de arm uit een kan te drinken. Op de achtergrond staan hooibergen en mensen hooi te verzamelen.
Wandtapijt dat juli voorstelt, Mortlake Tapijtfabriek, 1660-1669. Collectie Victoria & Albert Museum.
Wandtapijt met op de voorgrond twee mensen die proberen schapen te baden in een beek. Schuin daarachter een open stal waar een man en een vrouw schapen aan het scheren zijn. Verder naar achter een schapenhoeder. In de achtergrond een stad met een haven. Rechts staat een grote boom.
Wandtapijt dat juni voorstelt, Mortlake tapijtfabriek, 1660-1669. Collectie Victoria & Albert Museum.

De voorstellingen van Ham House zijn deels gebaseerd op oudere reeksen uit Mortlake, ‘Bezigheden van de Maanden’. Dat waren interpretaties van 16e eeuwse wandtapijten uit de Zuidelijke Nederlanden. De enig overgeleverde volledige reeks van zes wandtapijten uit ongeveer 1624 bevindt zich in de Stedelijke Collecties van Genua. Op een veiling in New York in 1931werd een exemplaar uit de reeks ‘Bezigheden in de Jaargetijden’ met dezelfde type boorden als die in de Gobelinzaal aangeboden. 

Op de voorgrond een weidje met schapen. Vier vrouwen zijn bezig de schapen te verzamelen en te scheren. Daarachter een moestuin: er wordt zowel geoogst als gezaaid en bedden klaar gemaakt. Hier zijn vrouwen en kinderen aan het werk. Op de achtergrond een ker met een hoge toren.
Welke werkzaamheden in Juni rond het huis uitgevoerd moeten worden. Uit: Georgica curiosa: das ist: Umständlicher Bericht … von dem adelichen Land- und Feldleben, Wolf Helmhard von Hohberg, 1682. Collectie Heinrich Heine Universität, Düsseldorf

Engels of niet?

De verschillen in uitwerking tussen ‘onze’ wandtapijten en de reeksen ‘Maanden’ en ‘Bezigheden van de Maanden’ zijn te groot om de conclusie te trekken dat ze uit een Engelse werkplaats komen. De voorstellingen hebben een heel ander karakter, want er zijn meer lege stukken landschap te zien. Verder zijn ook de kostuums veranderd van 16e naar 17e-eeuwse boerenkleding. Bovendien is de houding van de mensen levendiger. Soms is een gezicht naar de kijker gericht. Ook zijn de boorden van de tapijten duidelijk niet Engels. Overigens heeft de wijze waarop de boorden er uit zien geholpen bij het vaststellen van de herkomst van de wandtapijten. Ze komen waarschijnlijk van de tapijtmakerij van Charles Vigne in Berlijn.

voor een boerderij zitten drie mannen en twee vrouwen schapen te scheren. op de voorgrond heeft een vrouw op schoot waarvan de hals en een deel van het lijf geschoren zijn. Ze zit tegen een boom, een man spreekt haar aan. Links zit een man met een schap op schoot dat bijna geschoren is. Verderop zit een vrouw en een man komt haar een ongeschoren schaap brengen. In het weiland staan zowel geschoren als ongeschoren schapen. Op de achtergrond de boerderij, een put en een schuur.
Juni fragment uit het wandtapijten Mei U Juni uit de twaalf maanden, weverij Mortlake, ca. 1623. Collectie Royal Collection Trust.

Gerelateerde berichten