Cotillon

Bij mijn strooptocht door het huisarchief kwam ik een fascinerende uitnodiging tegen voor Jules van Bylandt om de cotillon te dirigeren in het koninklijk paleis. Ik weet wat een paleis is, ik weet wat een dirigent is, maar de cotillon is voor mij onbekend terrein.

De uitnodiging

Het briefje vanuit het Koninklijk Paleis, Wilhelmina is op dat moment ruim een jaar koningin, maakt me niet veel wijzer, maar is wel charmant om te lezen:

Waarde Jules,

Hedenmorgen liet Hare Majesteit de Koningin mij het vererende verzoek doen om bij gelegenheid van de thé dansant ten hove op den 1en Februari a.s. de cotillon te dirigeren.

De Koningin evenwel begrijpende, dat het moeilijk is voor één persoon om naar behoren de cotillon in de grote balzaal te dirigeren, stond mij toe om aan een der Heeren van mijne kennissen uit de Sociëteit te vragen of hij mij wilde helpen. 

Hare Majesteit ’s aandacht was in deze op u gevallen en toen ik verklaard had dat uwe steun mij bijzonder aangenaam zou zijn, droeg de Koningin mij op u te vragen of gij de vriendelijkheid zoudt willen hebben om mij het dirigeren van den cotillon ten hove op 1 Februari, uw hulp te verlenen. 

Hopende op een gunstig antwoord op hiervoor gemelde verzoek, zend ik u, waarde Jules, als altijd mijn zeer vriendschappelijke groeten,

Felix Dumonceau¹kamerheer van de koningin

De cotillon

De cotillon is een dans in de ruimste zin van het woord. De basis is een koppeldans die meestal op een wals gedanst wordt. Oorspronkelijk was het vooral een dans waarin de (adellijke) heren hun virtuoze danskunst konden laten zien. Later werd het een dans waarin zowel figuren met de hele groep gedanst werden, als in koppels gedanst werd. Sommige delen van de groepsdans hadden meer een soort spelelement. Voor het afwisselen van de koppel- en groepsdans en het aangeven welke variaties gedanst werden, was een ceremoniemeester, dus onze dirigent, nodig.

Mannen- en vrouwenrollen

Wat de cotillon interessant maakte was dat er gespeeld werd met mannen- en vrouwenrollen en dat in de verschillende variaties van danspartner gewisseld werd, voor de koppeldans weer begon. Een specifiek variant heet de cousin, het kussen. De ceremoniemeester legt dit kussen bij een vrouw en een man kan haar ten dans vragen, door zich op zijn knieën te laten vallen. Als de vrouw hem niet ziet zitten, trekt ze het kussen weg, waardoor de man blauwe knieën krijgt en dus een blauwtje loopt.Het is bekend dat Jules een goede danser was, maar het is wel bijzonder dat zelfs de koningin aan hem denkt als een complexe dans als de cotillon tot een goed einde gebracht moet worden. 

Balboekje

In het archief ligt ook onderstaand balboekje, waarschijnlijk van Godard van Aldenburg Bentinck. Ook op dit bal in 1879 was de cotillon de einddans. Aan de aantekeningen te zien, was Bentinck een stuk minder goede danser dan Jules.